Denk eens aan een moment dat je je vreselijk ergerde aan iemand. Het helpt als leider, manager, partner, ouder dan vaak niet om alleen op het gedrag te focussen om het te veranderen. Het gedrag kan tijdelijk stoppen, maar de oorzaak van het gedrag wordt niet weggenomen waardoor herhaling in het verschiet ligt. Wat helpt wel om het gedrag van mensen te veranderen? Ik werd er weer aan herinnerd toen ik de speech van Shimon Peres in ‘The Oslo diaries’ zag.

De documentaire gaat over ‘de Oslo akkoorden’ tussen de Palestijnen en Israeli’s in de jaren ’90 vanuit het perspectief van de onderhandelaars. Rabin en Arafat ondertekenden in september ’93 een historisch akkoord over een weg naar vrede tussen de Palestijnen en de Israeli’s. De onderhandelaars maakten in de maanden daarna grote stappen bij de uitwerking van de akkoorden. En dan schiet op 25 februari ’94 een Israëlische arts, 31 biddende Palestijnen in hun rug dood. 150 moslims raken gewond.

Er breken rellen uit. Het Israëlische leger opent het vuur op de relschoppers en er vallen nog meer doden en gewonden. Ook de arts overlijdt tijdens de rellen. Hij wordt als een held begraven door de kolonisten. Even daarna verschijnt Peres in de Knesset en verzet zich op emotionele wijze tegen het Israëlische leger, een groot aantal parlementsleden en kolonisten. Let ook op het non-verbale gedrag van de leden van de Knesset.

Wat ik zo krachtig vind aan dit beeld, is dat Peres niet focust op wat Arafat in het verleden heeft gedaan. Hij verafschuwt dat en memoreert dat ook in de documentaire. Maar hij ziet ook het motief van Arafat. Met geweld aandacht vragen om erkenning en een eigen staat.

Hij ziet dat Arafat een andere weg is ingeslagen. Arafat legt zijn eigen leven in de waagschaal voor vrede door met Israel te onderhandelen. En Peres omschrijft de man die hij een jaar geleden nog betitelde als moordenaar en terrorist, nu als zijn partner. En zijn partner lijkt hij met elke vezel in zijn lichaam te verdedigen voor een groep mensen die totaal anders denken. Omdat het volgens hem de weg is naar vrede. Indrukwekkend.

Wat kunnen wij hier van leren? Waar focus jij je op als je met onaangenaam gedrag wordt geconfronteerd? Op je eigen emoties, het gedrag van de ander of probeer je naar de bron van het gedrag van de ander te kijken? Dat laatst geeft de meeste ruimte. En wat blijft dat toch lastig als dat gedrag een gevoelig punt bij jezelf raakt en je emoties de overhand krijgen.

‘The Oslo diaries’ is een krachtige documentaire over hoe tegengestelde belangen bij elkaar kunnen komen. 

‘Conflict eindigt daar, waar je vanuit een niet-defensieve houding en acceptatie naar iemand kunt luisteren, voorbij ‘ik heb gelijk en jij bent fout’, vanuit een plek waar je iemand anders huidige ervaring van het leven volledig kunt erkennen, hoe absurd of onaardig het ook klinkt.

Conflict eindigt daar, waar je open kunt blijven, terwijl je door de ander als fout wordt gezien, zelfs al ben je er vrij zeker van dat jij gelijk hebt.

Conflict eindigt daar, waar je stopt te pretenderen alle antwoorden te hebben en in plaats daarvan luistert, wérkelijk luistert.’

Jeff Foster