– Dit is een onderdeel van het persoonlijk ontwikkelingsprogramma ‘Reizen in jezelf’ –
“Don’t take the second step
or the third,
start with the first thing,
the step you don’t want to take.”
Plan een kennismakingsgesprek
De Contactcirkel komt uit het werk van Wybe Veenbaas en Piet Weisfelt en is mede geïnspireerd op de ‘bonding cycle’ van George Kohlrieser.
Het bewustzijn van mensen en het vermogen om gedachten en gevoelens met verbeelding onder woorden te brengen, maakt ons uniek op de wereld. Het definieert in grote mate wie we zijn, hoe we contact maken, hoe we hechten, intiem met elkaar zijn en de wereld op zo’n prachtige manier kunnen vormen. Meer begrip van en kijk op jouw werkwijze, geeft meer zicht op hoe je omgaat met verlangens, liefde, pijn, angst, verlies, obstakels, verlangens en betekenis in je leven. Het geeft het beeld van hoe je met veranderende omstandigheden omgaat, waarom je vaak in vergelijkbare situaties terechtkomt, waar je uitdagingen in je ontwikkeling liggen en hoe je betekenis vindt voor jezelf, je directe omgeving en de wereld.
“Mensenbaby’s zijn hulpeloze wezentjes die nog vele jaren afhankelijk zijn voor voeding, bescherming en onderwijs. Dit feit heeft enorm bijgedragen aan de buitengewone sociale vaardigheden van de mens […] Mensen komen uit de baarmoeder als gesmolten glas uit een smeltoven. Ze kunnen met een verbazingwekkende mate van vrijheid worden uitgerekt, omgebogen en omgevormd.”
Elke gebeurtenis, situatie en ieder contact heeft een begin en een einde. Van een ontmoeting van enkele minuten, een gebeurtenis op een dag, een project van een aantal maanden, een reorganisatie van een jaar, een liefde, een vriendschap, een baan van jaren tot een huwelijk van bijna een heel mensenleven. Welke stappen kun je daarin onderscheiden? Wat gebeurt er binnen elke stap? Hoe maken we contact en verbinden we? En hoe geven we betekenis en zin? En belangrijker. Hoe doe jij het? Wat is jouw karakteristieke manier van communiceren en hoe gedraag jij je? Wat kun je goed? En waar wil en heb je iets te leren? Weet je op dit moment wat je hebt te leren? Of is het nog niet helemaal duidelijk? De eerste belangrijke stap is om meer bewustzijn op jouw gedrag, manier van handelen en communiceren te krijgen. In het bewustzijn ontstaat ruimte, kun je langzaam de kluwen ontrafelen en ontstaan wensen, doelen en mogelijke leerervaringen.
Als we naar het verleden en naar de toekomst kijken dan zien we vaak – op een op tijd gebaseerde –lineaire lijn. We denken in minuten, uren, dagen, weken en jaren. Het is een van onze perspectieven op de wereld. Het mooie is dat binnen deze lijn een repeterend patroon – bestaande uit zes grote gebieden – verborgen zit. We lopen over deze lineaire lijn ook een rondje. Het is de cyclus van de ontmoeting. In zes opeenvolgende stappen – contact, hechten, intimiteit, scheiden, rouwen en zingeving – ga je een relatie met je omgeving aan. In deze cirkel zit ook transitie, het aanleren van een andere manier van communiceren en ander gedrag verborgen. Zicht op deze cirkel geeft je ook het vermogen om makkelijker te transformeren.
Elke stap is een logisch vervolg op de vorige en je loopt ze alle zes in een ‘volle’ ontmoeting. Je maakt contact, voelt nabijheid, laat authentieke gevoelens zien – die steeds dieper en daarmee kwetsbaarder kunnen zijn –, om vervolgens de ontmoeting los te laten, afscheid te nemen, te treuren, melancholische gevoelens te hebben of in situatie met groot verlies diep te rouwen. Uiteindelijk vind je betekenis, integreer je de ervaring zodat je het geleerde weer in een volgende ‘volle ontmoeting’ kunt meenemen. Zicht hebben op het ‘rondje’ geeft perspectief en maakt dat je lerend vermogen toeneemt.
Het aandachtig volgen van de zes stappen geeft een nieuw perspectief. In de ontmoeting zit informatie verborgen waar je zoveel van kunt leren. Het betekent niet dat we in elke ontmoeting alle zes stappen doorlopen. In de praktijk slaan we vaak een stap of een aantal stappen over. Je maakt contact maar bent vervolgens niet in staat om je te hechten of intimiteit te ervaren. Of je neemt afscheid van een geliefde, stapt in een nieuwe baan of pakt de draad na die reorganisatie weer op, maar je hebt nog onvoldoende gerouwd en nog geen of onvoldoende betekenis kunnen vinden in wat je hebt meegemaakt. Je vliegt direct van afscheid naar contact, om vanaf daar weer verder te gaan. Vluchten, vechten, verdoven en wegdrukken zijn daarbij het herkenbare gedragingen om het gemiste niet te voelen. In de waan van de dag ga je verder. In de waan van de dag ga je verder
Onherroepelijk zal je later de gevolgen van niet genomen verlies ervaren. Het niet op waarde schatten van een belangrijke gebeurtenis, onvoldoende stilstaan bij wat geweest is en maar door blijven gaan, zorgt uiteindelijk voor een onrustige gevoelens. Contact maken, hechten of intimiteit aangaan in het nieuwe lukt dan niet of nauwelijks. Het is moeilijk omdat je nog iets van de oude ervaring met je meedraagt. Een andere mogelijkheid is dat je steeds in dezelfde valkuilen blijft lopen. Je neemt onbewust een ‘onvoltooide’ oude ervaring mee waarna je weer precies hetzelfde tegenkomt waaraan je eerder dacht te zijn ontsnapt. Je hebt dan nog iets fundamenteels te leren. Hoe is jouw cirkel? Hoe is jouw patroon? En waar liggen voor jou de uitdagingen?
Als je met jezelf en met de ander in contact bent en je kunt dat met de ander en je omgeving delen dan loop je netjes op de buitenste blauwe ring. Je maakt contact en er ontstaat iets van vertrouwen waardoor je meer aan elkaar gaat hechten. Als dat vertrouwen wat meer is gegroeid durf je ook steeds beter het kwetsbare, ongemakkelijke, pijnlijke en verdrietige te laten zien. En door de gevoelens met de ander te delen, ontstaat er een diepe verbinding. Je wordt gezien en de ander is genegen om zich ook meer te laten zien. Let er maar eens op in je dagelijks leven. Om vervolgens afscheid te nemen. En afscheid is altijd verbonden met de geschiedenis in de ontmoeting. Er is een reflectie op wat er is gebeurd. Hoe was het contact en hoe ‘close’ waren we met elkaar of hoe veel betrokkenheid had ik bij deze gebeurtenis. Oude herinneringen komen naar boven. Om iets nieuws te beginnen, hebben we dan eerst te rouwen. Je staat stil bij het verlorene en iedereen doet dat op zijn eigen manier. Om vervolgens betekenis of zin te vinden in wat is geweest. Alleen dan heb je het oude goed kunnen loslaten en kun je opnieuw een volle ontmoeting aangaan.
Het dagelijks leven is vaak wat weerbarstiger. We blijven niet op de buitenste lijn lopen. In je dagelijks handelen word je regelmatig met oordelen, afwijzing en andere lastige emoties geconfronteerd. Ons natuurlijk gedrag is dat we onszelf dan beschermen. We ervaren weerstand in een ontmoeting, gebeurtenis of activiteit en ons beschermingsmechanisme komt onherroepelijk tevoorschijn. In de contactcirkel beweeg je je dan vanaf de buitenste blauwe cirkel naar de binnenste oranje cirkel. Op dat moment raak je vaak uit contact met jezelf en met de ander. Je beweegt je van het kwetsbare of pijnlijke weg of duwt het naar beneden.
Een wet in de communicatie is dat je geen diep contact hebt als je beschermingsmechanismen actief zijn. Over anders gezegd: “Je kan niet op de buitenste cirkel bewegen als je op de binnenste cirkel zit.” Je dient eerst de weg naar de buitenste cirkel te vinden om vervolgens een volgende stap te kunnen zetten. Bij – dreigende – pijn of angst, stap je bijvoorbeeld uit de ontmoeting, trekt je je terug en blijf je vastzitten zodat de weg naar intimiteit geblokkeerd is. Je beschermingsmechanismen zijn aan het werk. Er wordt iets kwetsbaars aangeraakt wat aandacht behoeft.
De natuurlijke beweging van je lichaam en je geest is om van pijn en angst weg te gaan. Maar als pijn het signaal van je lichaam is om je te laten weten dat iets geheeld moet worden. Hoe ga je dan met deze geestelijke pijn om? Er dient dan iets geheeld te worden. Hoe doe je dat? Een beschermingsmechanisme verbergt de pijn zodat die pijn niet wordt gezien en in beperkte mate wordt gevoeld. Het betekent ook dat de pijn niet de kans krijgt om op te lossen. In het aankijken van deze pijn, lastige gevoelens en ongemak ligt uiteindelijk altijd de duurzame oplossing. En dat levert angstige en spannende gevoelens op. Het is meestal niet gemakkelijk. Wat valt hier te leren? Wat wil hier worden gezien?
De stappen in deze cirkel en de principes die daarbij horen, kun je zoals gezegd op relaties, ontmoetingen, je werk en – gebeurtenissen – in je leven toepassen. Dat kan in je persoonlijke leven, maar ook in je werkende leven. De principes zijn op elke ontmoeting of situatie toe te passen. Er zit een wetmatigheid in. Je kan bij een ontmoeting, een vergadering, een vakantie, een project of reorganisatie een klein rondje lopen of een grote ronde bij een baan, huwelijk of een heel leven. Elke ontmoeting kun je vanuit dit perspectief bekijken. En dat hoeft dus niet alleen intermenselijk gerelateerd te zijn. Je kan een relatie of verbinding hebben met een doel, met een bedrijf, met een crisis of met een voorwerp.
Het herbergt ook transities en transformatie, en verstevigt je lerend vermogen doordat je met zin en betekenis naar een situatie kijkt. In dat aankijken zitten waardevolle lessen die je in een volgende ontmoeting meeneemt. Focus op afscheid, rouwen en zingeving en daar diep gewaar van zijn versterkt je lerend vermogen als je het geleerde in een volgende ontmoeting met lef meeneemt. Als je – in je communicatie en je gedrag – durft te experimenteren met wat je net leerde.
Contact maken met jezelf en met de ander – Omgaan met afwijzing en oordelen – Omgaan met lichamelijke sensaties, emotie’s en gedachten – Belemmerende overtuigingen in contact – Eerste gedrags- en communicatiebewegingen in contact – Vertrouwen – Isolatievraagstukken – Creëren van veiligheid en vertrouwen – Communicatiestijlen – Problemen en uitdagingen bij contact maken – Etc.
Contact maken kan alleen als je eerst contact met jezelf hebt. Om vervolgens jezelf met de ander of de te situatie te verbinden. En dat doe je met aandacht, met een blik, met woorden, met gezichtsuitdrukkingen, met gebaren en met (lichaams)houdingen. Op die manier verhoud jij je tot de ander, de groep en situaties. In dat contact nemen we onze ervaringen, kennis en emoties mee. Hoe maak jij contact?
Als contact lastig is dan maak je een beweging om uit contact te gaan. Je isoleert jezelf daarmee. En je gebruikt daarvoor een beschermingsmechanisme. Vaak is die beweging gebaseerd op een oordeel, een – dreigende – afwijzing en daarmee met een dreigende pijn. Het voelt bijvoorbeeld alsof je niet wordt erkent of niet goed genoeg bent. Deze bescherming is fijn omdat je niet zo hard wordt geraakt. Het kwetsbare of pijnlijke wordt minder of niet aangeraakt. Het nadeel is wel dat de pijn die eronder ligt, blijft bestaan en je in een volgende ontmoeting kan hinderen. Wat kun je doen?
Hechting met jezelf en met de ander – Omgaan met afwijzing en oordelen – Omgaan met mannelijke en vrouwelijke hechting – Onthechting – Belemmerende overtuigingen in hechting – Gesprekspartners lezen, observeren en begrijpen – Creëren van veiligheid en vertrouwen – Beschermingsmechanismen – Omgaan met kritiek, oordelen en afwijzing – Communicatiestijlen – Etc.
Na het contact is de volgende stap in de ontmoeting dat je nabijheid zoekt. Jullie scheppen samen vertrouwen, creëren daarmee een basis om steeds meer uit te wisselen en jezelf te laten zien om daarna je steeds meer aan de ander toe te vertrouwen Dat gebeurt in een relatie, in een team, maar ook bij een doel, een activiteit of organisatie. Soms vind je en is het lastig om te hechten. Waarom? En hoe hecht jij?
En soms is er geen vertrouwen of valt het – even – weg. Als je door bijvoorbeeld een hard en negatief oordeel, krachtige afwijzing of angst een onveilig gevoel hebt – en – dreigende – pijn zich aandient dan is je natuurlijke beweging om jezelf te beschermen. Je zet een stap terug of je gaat de confrontatie aan. Dat kan te maken hebben met een signaal uit je omgeving, met het gedrag van de ander of bijvoorbeeld een gedachte die je plotseling overvalt. De vraag die je zou kunnen stellen is: wat wordt er op dat moment dan bij jou aangeraakt? Wanneer onthecht jij? En op welke manier doe je dat?
Delen van kwetsbaarheden – Op je plek blijven staan – Omgang met grenzen – Omgaan met kritiek, oordelen en afwijzing – Creëren van veiligheid en vertrouwen – Vraagstukken rond initiatief – Vraagstukken rond autonomie – Ontvangen en geven – Defensiemechanismen – Symbiose – Afsluiting – Communicatiestijlen – Belemmerende overtuigingen in intimiteit – Overgave – Etc.
Jezelf in de ontmoeting steeds meer kunnen laten zien, is de kern van intimiteit. Authentieke en lastige gevoelens kun je met de ander delen. Je stelt je open voor de ander, een gebeurtenis of situatie. Je verbindt je op diepgaande wijze! Als jij je openstelt en je gevoelens en het kwetsbare laat zien dan nodig je de ander om dat ook te doen. Je komt steeds dichter bij elkaar. Intimiteit is besmettelijk. Vaak liggen gevoelens van schaamte en schuld op de loer. Je bent op weg naar een diepe verbinding en/of ontmoeting. Intimiteit kan op fysiek, emotioneel en spiritueel niveau worden ervaren. Hoe beoefen en ervaar jij intimiteit?
Als je beschermingslagen langzaam verdwijnen dan zijn je kwetsuren en je minder leuke kanten ook zichtbaar. Juist door dat te laten zien en te delen, ontstaat intimiteit. Je mag er zijn met al je butsen, blauwe plekken en gebreken. Als de ander een reactie geeft waardoor dat lastige op een pijnlijke wijze wordt aangeraakt is de natuurlijke beweging om jezelf weer te beschermen. Als dit gebeurt dan kom je wat verder van elkaar af te staan. Je zet een stapje terug en je bent minder of helemaal niet meer in contact. Je beschermingsmechanismen en je isoleerstijlen treden weer in werking. Hoe bescherm jij jezelf? Hoe trek jij je terug? Doe je dat door je letterlijk terug te trekken of ga je de confrontatie aan waarbij je het kwetsbare wegstopt? Wat zijn jouw afweermechanismen?
Loslaten – Omgang met verbittering, woede en verwijten – Balans tussen blijven en afscheid nemen – Inzicht in afsplitsing en fusie – Omgang met angst en pijn – Aandachtstraining – Ontwikkelen van flexibiliteit en adaptief vermogen – Lerend vermogen van ervaringen versterken – Etc.
Uit de intimiteit stappen en afscheid nemen is pijnlijk. We stappen uit iets wat fijn is. Afscheid heeft een directe verbinding met de geschiedenis van de ontmoeting en vaak met de mooiste ervaringen en herinneringen. Dat kan afhankelijk van de gebeurtenis een gevoel van weemoed, melancholie, gemis, verlies en diep, intens verdriet oproepen. Hoe neem jij afscheid? En doe je dat met aandacht?
Als je geen afscheid kunt nemen, het verlies niet wilt of kunt loslaten, dan is vastklampen een bekende strategie. Je houdt je intern vast aan een gedachte of je zet acties in werking om geen afscheid te hoeven nemen en bij de ander, een gebeurtenis of een situatie te blijven. Ook al is de boot vertrokken. Een andere strategie is je volledig aanpassen. Je past je zo aan dat je gaat figuurlijk met de ander, een gebeurtenis of situatie gaat fuseren. Je doet er alles aan om het niet te hoeven loslaten. Je verliest daarmee misschien niet datgene wat je wilt behouden, maar daarentegen wel jezelf. Wat zijn jouw mechanismen als je geen afscheid wilt of kunt nemen?
(Plotseling) Verlies – Niet genomen rouw – Gevolgen van verlies en gemis – Rouwverwerking – Steun vinden – Hulpbronnen aanboren – Omgang met woede, verwijten en verbittering – Transformatieprocessen – Defensiemechanismen – Blootleggen van (oude) patronen – Ontwikkelen en gebruik van rituelen – Overgave aan het ‘grotere’ – Etc.
Het verwerken van verlies of gemis kan een korte gedachte, een gevoel van weemoed of melancholie zijn, maar bij een diepgaand verlies kan de pijn ondragelijk zijn en kun je in een diepgaand en lang rouwproces komen. Niet alleen een groot gedeelte van je gedachten wordt in beslag genomen. Maar je voelt letterlijk pijn in je lichaam. Je geest is zo verbonden met je lichaam. Je bent dan voor een langere periode van slag met krachtige emoties en intense gedachten. Ben je in staat om te rouwen? En hoe doe je dat?
In de snelheid van ons leven vergeten we weleens stil te staan bij wat we verliezen. Je wordt door de waan van de dag geregeerd en je bent alweer bij het volgende aanbeland. Het verlorene kan dan geen betekenis krijgen. Bij een groot verlies ben je vaak niet in staat om alle pijn direct toe te laten. De pijn is te groot en ons gestel zoekt een manier om die stapsgewijs toe te laten. Door de pijn bijvoorbeeld te onderdrukken, te verdoven en onbewust in ons lichaam op te slaan, en door te vluchten. Dat is goed omdat het op dat moment misschien te groot is. Het betekent dat je wordt uitgenodigd of uitgedaagd om het later te doen. Niet genomen rouw komt namelijk op de meest onverwachte momenten terug en stelt je later in je leven op de proef. Hoe vlucht jij?
Vinden van betekenis – Verborgen potentieel zichtbaar maken – Verborgen verlangen vinden – Nieuw gedrag, talenten, vaardigheden en capaciteiten ontdekken – Succesangst – Faalangst – Dynamieken tussen betekenis en betekenisloosheid – Omgang met obstakels en hindernissen – Steun vinden – Hulpbronnen aanboren –Transformatievraagstukken – etc.
In elk verlies en afscheid zit iets moois verscholen. Makkelijk gezegd, ik weet het. Maar hoe diep de pijn, het verdriet of gemis ook is, het brengt ook altijd iets: we leren, het heeft en geeft betekenis en het zet ons op nieuwe sporen. Diepe verliezen transformeren en verrijken je, en daarin betekenis vinden, is de laatste stap van dit proces. Om het vervolgens de moed te vinden om het in de volgende ontmoeting de wereld in te brengen. Hoe werkt zingeving bij jou?
Vastblijven in het rouwproces, je slachtoffer voelen en nog niet de betekenis kunnen zien, zorgt dat het verdriet blijft. Het opnieuw contact maken en verder gaan met je leven is lastig. Je blijft hangen, vindt misschien dat je onrecht is aangedaan en je kunt het niet accepteren. Betekenis voelen lukt niet. En iets nieuws beginnen is daarmee lastig omdat je met je gedachten nog in het oude zit. Zie je wat de ontmoeting, relatie, activiteit, gebeurtenis of situatie je heeft gebracht? Wat heeft het betekend? Waarom heb je wrok? En welke pijn ligt daarin verscholen en kun je niet accepteren?
