DE CONTACTCIRKEL EN TRANSITIECIRKEL

Op zoek naar een volle ontmoeting

LEREND COMMUNICATIEMODEL

– LEER ZELF –

Je bevindt je in de openbare leeromgeving. Klik op de verschillende onderwerpen in het menu en leer zelf. Klik op home om naar de normale site te gaan.

Contact Contactcirkel Transitiecirkel

“Het grootste geschenk dat ik kan geven is de ander
te zien, te horen, te begrijpen, aan te raken
wanneer dat gebeurt voel ik dat er contact is gelegd.”

CONTACT

HET BEGIN

– Ervaring van irritatie in contact –

“Hij ontmoet hem en hij voelt onmiddellijk irritatie. Wat doet die ander en waarom reageert hij zo? Wat maakt dat hij zo afstandelijk reageert en zich wil terugtrekken. Ze komen in een spel van afstandelijke vragen en antwoorden terecht. Er worden beleefdheden uitgewisseld, emoties lijken gespeeld en na enkele minuten verlaat hij het gesprek. Later beseft hij dat zijn gesprekspartner precies hetzelfde doet wat hij zo goed kan. Hij durft zich niet te laten zien. In het contact werd hij meegezogen in een oud patroon en spel dat hij zo goed kent en niet meer wil spelen. Als een kameleon verandert hij van kleur en verbergt zich. De irritatie naar de ander is eigenlijk de irritatie naar zijn eigen gedrag. De volgende keer neemt hij zich voor om hem ‘echt’ te ontmoeten.”

MEESTERS IN HET COMMUNICEREN

Mensen lijken in vergelijking tot veel dieren prematuur te worden geboren omdat ze in die eerste jaren compleet afhankelijk van hun ouders zijn. Om te overleven hebben we jarenlang de hulp van anderen nodig. In die interactie met onze ouders en opvoeders ontwikkelen we manieren en gedragingen die ons eten, warmte en geborgenheid geven. Die evolutionaire ontwikkeling maakt dat we een meester zijn in het contact maken en communiceren.

EEN VERBINDING TUSSEN HEDEN EN VERLEDEN

Psychologen en psychiaters hebben aangetoond dat het gedrag dat je in de eerste jaren van je leven ontwikkelt, van grote invloed is op je gedrag later in je leven. We zullen daar later nog uitgebreid op terugkomen. Die gedragspatronen in de eerste jaren vormen een blauwdruk, die je vervolgens nagenoeg – onbewust – in elk contact meeneemt.

MEER LEIDERSCHAP OVER JE LEVEN NEMEN

Meer leiderschap nemen over je leven om vervolgens meer sturing te kunnen geven heeft altijd te maken met het onderzoek naar je gedrag en vaak naar deze blauwdruk. Je zult merken dat in je communicatie – in het hier en nu – een scala van ervaringen en gebeurtenissen uit je verleden opgesloten liggen. Meer zicht op die blauwdruk verruimt je bewustzijn en geeft zich op wat je wilt, maar vooral ook op wat je niet – meer – wilt. Het is een moment om nieuwe vaardigheden en capaciteiten te ontwikkelen en zo meer vrijheid, rust en kracht in je dagelijks handelen te ervaren.

– Tekst Leer Zelf over ‘contact’ gaat onder de afbeeldingen verder –

– Vind meer inspiratie over contact –

CONTACT MET JEZELF

Je kunt pas goed en bewust contact met de ander hebben als je eerst echt contact met jezelf hebt. Ben je bewust van hoe je gedachten, je emoties en je lichamelijke sensaties met elkaar verbonden zijn? Er is een gedachte en in een fractie van een seconde is er ook vaak een verkramping, tinteling of een warm gevoel in je lichaam. Je gedachten geven kleur aan die sensaties door er emoties van te maken. Woorden als bang, verdriet, woede en plezier komen in je bewustzijn. En zie je vervolgens ook de automatische routinematige gedrags- en communicatiebeweging die je naar de ander maakt? Je lacht, reikt uit, grenst af, trek je terug of begint bijvoorbeeld te zorgen. Je lijkt er geen of nauwelijks controle over te hebben. Hoe bewust ben je je van die drie-eenheid (gedachten, emoties en lichamelijke sensaties) en die automatische en routinematige gedragsbewegingen die daaruit voortvloeien?

MIDDELEN TOT CONTACT

Contact zoeken doe je door met je bewustzijn, aandacht, vaardigheden en capaciteiten de ander aan te raken. Je maakt contact met aandacht, met de door jou gekozen woorden, de manier waarop je ze zegt, je gebaren, je lichamelijke sensaties, je emoties, gezichtsuitdrukkingen en je lichaamsbewegingen. Je doet het met je hele zijn. Ze hebben direct en indirect een invloed op de ander en dat lokt – automatische – een reactie van de ander uit. En zo ontstaat er tussen jullie een dynamiek. Het uitwisselen van communicatie en gedrag in specifieke of chaotische patronen tussen elkaar. Ben je dan vooral op de ander gefocust? Leun je achterover? Wacht je af? Observeer je de ander en jezelf om vervolgens tot actie over te gaan? Ben je vooral cognitief bezig of meer op je emotie gefocust? Ben je je lichamelijke sensaties gewaar? Wat doe je met je ogen en mond? Wat doe je met je ademhaling, armen en vingers?

JE NEEMT JE VERLEDEN (ON)BEWUST MEE

In contact nemen we onbewust ons verleden mee. Als hulpeloze wezentjes worden we geboren en in de afhankelijkheid van onze ouders zoeken we aandacht om te overleven. We ontwikkelen gedrag en strategieën om eten, warmte en geborgenheid te krijgen. Psychologen, psychiaters en artsen zoals Bowlby, Reich, Mahler en Erikson hebben aangetoond dat het gedrag dat je in de eerste jaren van je leven ontwikkelt van grote invloed is op je gedrag later in je leven. We vormen in die eerste jaren als het ware een blauwdruk, programma of algoritme – bestaande uit vaste, routinematige gedachten, lichamelijke sensaties en emoties – die je in elk huidig contact meeneemt.

IETS UIT JE VERLEDEN WORDT AANGERAAKT

Als er in het huidige contact iets van die blauwdruk wordt aangeraakt, komt het aangeleerde gedrag automatisch in een routinematig patroon naar boven. In de ontmoeting met anderen in het hier en nu liggen dus een scala van gebeurtenissen en ervaringen uit je verleden verscholen. Ben je je daar bewust van? De spanning in je buik, het gevoel van onbehagen of dat fijne gevoel zorgt voor een glimlach, een terugtrekkende beweging of de focus op de ander etc., is vaak niet alleen het gevoel in het moment. Maar ook een gevoel dat je vanuit je geschiedenis herkent, waarbij een automatische beweging hoort en die je al zo vaak in je leven gemaakt hebt. Je bent gewend om het zo te doen dat het vaak onbewust gaat.

DE INTENTIE VAN DE BEWEGING IS ER ALTIJD

Het frappante van je gedrag en de verschillende kleine, subtiele, grote, intense, krachtige en zachte bewegingen daarbinnen, is dat de intentie van die eerste beweging – afhankelijk van de situatie – er altijd is. Misschien ben je je niet bewust van deze beweging, maar hij is er onmiddellijk en je kunt deze intentie niet tegenhouden. Je bent bijvoorbeeld onmiddellijk met je aandacht bij de ander, je observeert eerst of je sluit je juist af.

INTENTIE VAN DE BEWEGING EN EFFECTIEF GEDRAG

Wat je wel kunt doen is de beweging aanschouwen en niet uitvoeren. Aandachtig voelen wat er is, zien welke beweging je in het contact wilt maken, die niet uitvoeren en even wachten. Om vervolgens te overdenken welke beweging je wel wilt en kunt maken. Een beweging die jou, de ander en de omgeving het beste dient. 

AANDACHT EN BEWUSTZIJN IS DE WEG

Die gekozen actie of gedragsbeweging vraagt aandacht en zelfbewustzijn. Bij het aanleren van nieuw duurzaam gedrag is dat ontzettend lastig en een turbulent proces. Je gaat iets doen – in het contact met de ander – wat je niet zo goed kent. En je weet niet hoe de ander gaat reageren. Daar zit meestal spanning op omdat dat nieuwe gedrag ook een negatief oordeel of afwijzing kan leiden. Doordat het allemaal zo nieuw is en je het daarmee niet zo goed kent wordt veelal onvoorspelbaar.

“Tijdens een groot deel van onze emotionele beleving zijn we zo verdiept in de beleving, zo in de greep van de emotie, dat geen enkel onderdeel van onze psyche de handelingen die we uitvoeren waarneemt, betwist of beschouwt. We zijn bij bewustzijn, we zijn bewust maar op een manier die de psychologe Ellen Langer onoplettend noemt.”

Uit ‘Door emoties gegrepen’ van Paul Ekman. Over de universaliteit van menselijke emoties.

INTERPRETATIE VAN GEDRAG

Vanuit het eerder genoemde evolutionair en ontwikkelingspsychologisch perspectief kunnen we razendsnel boodschappen, tekens en signalen interpreteren. Onze overleving was er in die eerste jaren van je leven zo op gebaseerd. Hoe krijg ik aandacht, warmte, eten en geborgenheid? Welke reactie geeft de ander? Is dat goed en veilig? Wat bedoelt zij met dat knikje of die oogopslag? Je bent je onbewust dat je constant jezelf aan het afstemmen op de ander, je omgeving en de wereld. Het gaat nagenoeg de hele dag door. 

VORMEN VAN EERSTE INTERPRETATIE

Liefde op het eerste gezicht, dat je na enkele minuten weet dat deze sollicitatiekandidaat past of dat unheimische gevoel in die eerste paar seconden bij dat gesprek, zijn voorbeelden die onverklaarbaar lijken. Hoe doen we dat? Het behoort tot de grootste talenten en vaardigheden van de mens. Kijk eens naar deze zes universele emoties die je in elk cultuur en bij elk mens op een vergelijkbare manier tot uiting komt. Je herkent ze meteen.

– Tekst ‘Contact’ gaat onder de afbeelding verder –

Emoties - contact maken - contactcirkel - transitiecirkel

Foto: Paul Ekman. Van linksboven naar rechtsonder: boosheid, afschuw, angst, vreugde, bedroefdheid en verrassing.

ISOLEREN: ONBETROUWBARE EN ONVEILIGE OMGEVING

Als er vertrouwen en veiligheid is, maken we makkelijk contact. Bij de start van ‘werkelijk’ contact maak je eerst contact met jezelf om vervolgens de ander te benaderen. Maar bij onveiligheid en een onbetrouwbare omgeving treedt het oudste deel van ons brein in werking. Het is het gedeelte van het brein dat afstamt van de reptielen. Het is gelinkt aan onze oerdriften zoals voorplanten en overleven. Het zet je aan om pijn uit de weg te gaan. Je beschermingsmechanismen slaan ogenblikkelijk aan, je gaat uit contact en de consequentie is dat je jezelf isoleert. Je beschermt je tegen de woede, het verdriet, een oordeel of bijvoorbeeld een – dreigende – afwijzing van de ander. Het is een routinematige en automatische beweging die we van nature maken.

– Tekst ‘Contact’ gaat onder kader verder –

DE BREINEN VAN DE MENS

INTELLIGENTIE, GEDRAG EN COMMUNICATIE

DE OPBOUW VAN JE HERSENEN

Om beter begrip te krijgen van ons gedrag en communicatie is het handig om wat af te weten van je brein en daarmee je geheugen en de invloed op je manier van handelen. Misschien kun je beter spreken van breinen. Je hersenen zijn evolutionair uit 3 onderdelen opgebouwd: het zogenaamde reptielenbrein, het limbisch of ook wel zoogdierenbrein en je neocortex. Je hersenen sturen je via je centraal en decentraal zenuwstelsel je lichaam bewust en onbewust aan. Denk bij onbewust aansturen aan je hartslag, je ademhaling, je immuunsysteem, je spijsvertering en automatische blik of gebaar. En bij bewust aan het bewust draaien van je hoofd, het bewegen van je hand et cetera.

HET AANSTUREN VAN ONS LICHAAM

Om dit te kunnen doen heeft je centraal zenuwstelsel via je decentrale zenuwstelsel vertakkingen naar je organen en de verste hoeken van je lichaam. Om die reden voel je ook emotie. Het is de verbinding van een gedachte met een lichamelijke sensatie in de kleur die je die sensatie geeft; een specifieke emotie. Illustratief kun je dat het best voelen als je gevaar voelt en daarmee angst ervaart. Je lichaam maakt zich dan (on)bewust klaar om te vechten of te vluchten. Je hartslag verhoogt, je lichaam wordt daardoor warmer en je begint te zweten. En dit heeft dan weer effect op je omgeving. Kijk bijvoorbeeld naar een hond. Als een hond aanwezig is, zal deze onrustig worden, omdat het dier onze zweet kan ruiken. Maar denk ook eens aan de druk op je hart of borst of de totale ontspanning als het veilig is. 

VIERDE BREIN?

Speciale aandacht verdienen de zenuwcellen in onze ingewanden; het enterisch stelsel. De hoeveelheid van deze cellen kun je vergelijken met de hersenen van een kat. Deze zenuwcellen reguleren onze spijsvertering. Ze kunnen door hersenen worden aangestuurd, maar het bijzondere is dat ze ook onafhankelijk van onze hersenen werken. Daarbij kunnen ze signalen naar onze hersenen sturen waardoor onze hersenen weer bewust of onbewust reageren. Je zou dit enterische stelsel – naast het reptielenbrein, limbische brein en je neocortex – je vierde brein kunnen noemen. Het is het gevoel in je buik wat je ervaart bij een specifieke gebeurtenis zonder dat je daar specifiek eerst een gedachte over hoeft te hebben. Je hebt een ‘onderbuik’ gevoel als er iets niet in de haak is. Je ziet deze vorm van denken en gevoel ook terug onze de taal. ‘Vlinders in je buik’ als je verliefd bent, ‘met het mes in de buik zitten’ als je ergens bezorgd om bent, iets op je lever of op je hart hebben als je schuldig voelt en ‘het angstzweet’ dat je uitbreekt als er iets spannends dreigt te gebeuren.

REPTIELENBREIN

Dit is het meest oude brein van ons lichaam en werkt al als je wordt geboren. Het reguleert je autonome functies: hart, ademen, spijsvertering etc. Het is verbonden met overleven. Hier zit ook de instinctieve reacties als je je moeten verdedigen. Je vecht of vlucht. En als dat niet werkt verstijf je. Je kan het goed herkennen in het verkeer als er ongeluk dreigt te gebeuren en je zonder na te denken een beweging maakt om het gevaar te ontwijken. Het kenmerkt zich door het non-verbale, het instinctieve en het lichamelijke. Het blijft actief, zelfs in diepe slaap. Het is het gedeelte van het brein dat altijd bezig is met overleven.

ZOOGDIERENBREIN OF LIMBISCHE BREIN

Het limbische brein delen we met andere zoogdieren. Een kenmerk van zoogdieren is dat ze zorgen voor hun nageslacht. En om te zorgen heb je gevoelens en liefde nodig. In dit zoogdierenbrein zitten dan ook je gevoelens. En het overleven is gericht om pijn uit de weg te gaan. Hersenonderzoek geeft aan dat dit de belangrijkste plek is waar je emoties zitten. Het bijzondere van deze hersenen is dat als je wordt geboren het nog nauwelijks is ontwikkeld. Je ontwikkelt dit brein in contact met je omgeving. 

JE OMGEVING IN KAART BRENGEN

Hiermee begrijp je ook beter waarom je zo graag de omgeving in de eerste jaren van je leven in kaart wil brengen. Deze eerste jaren van je leven zijn zo belangrijk voor je gedragingen. Wat is het gevolg op je gedrag als de omgeving veilig, onveilig, eenzaam, koud of warm is? Deze gedragingen uiten zich in routinematige en automatische patronen die je de rest van je leven meeneemt. Je karakteristieke hersenpaden die je loopt als je reageert in je omgeving. De paden in de eerste jaren van je leven zijn door de routinematige gedragingen snelwegen geworden. Je beweegt je er makkelijk en snel over. Je kunt nieuwe patronen later bijleren, maar dat vraagt bewustzijn en doorzettingsvermogen. Nieuwe patronen beginnen met plat getrapt gras, een olifantenpaadje tot ze werkelijk een pad of weg worden. En om daar te komen heb je je neocortex nodig. 

NEOCORTEX

De buitenste laag van je hersenen worden gevormd door de zogenaamde neocortex. Dit deel van je hersenen deel je ook met zoogdieren. Alleen zijn jouw hersenen in vergelijking met dieren – relatief – veel groter. Hier zit het denken gevestigd. Denk aan woorden, symbolen, logica en scenario’s. Hier zit ook de magie van jou om de meest fantastisch dingen te kunnen verbeelden. En hier ziet ook de ongekende creativiteit van de mensheid. Mede door deze magie van verbeelden en tegelijkertijd het enorme vermogen om samen te werken, maakt dat we tot zulke ongekende prestaties in staat zijn. Elke stap of project dat we willen realiseren begint met de magie van het je kunnen verbeelden om het vaak in – samenspraak – met anderen te realiseren. Deze neocortex heeft – tot op zekere hoogte –  controle over het reptielenbrein en het limbische brein. We kunnen iemand niet slaan als we boos zijn. We kunnen niet eten als we honger hebben. We hebben de wil en vermogen om ons lichaam en gedrag te sturen.

ONS LICHAAM HEEFT OOK EEN GEHEUGEN

Door dat routinematige gedrag maar ook door overweldigende ervaringen en de reactie daarop –  via onze zenuwen en de beweging van je spieren – bouwt je lichaam een geheugen op. Het herinnert zich letterlijk dingen. Dat geheugen is niet, in beperkte mate of juist wel in sommige gevallen, specifiek gekoppeld aan je hersenen, specifieke gedachten en gedraagt of uit zich veelal onbewust. In de coaching zie je dat bijvoorbeeld terug als het lichaam begint te trillen als een verborgen en lastige herinnering naar bovenkomt. Vastgezette bewegingen komen op dat moment los. Ze zeggen weleens dat het met aandacht blijven bij die lastige herinnering er dan weer ‘leven’ in het lichaam komt.

VOORBIJ WOORDEN, TAAL EN GEDACHTEN

Dat geheugen is bijzonder goed en gaat terug voordat je limbische en neocortex is ontwikkeld. Dit herinneren gaat daarmee voorbij woorden, taal en gedachtes omdat die nog niet – of in onvoldoende mate – waren ontwikkeld. Dit ‘denken’ en ‘herinneren’ kan daarmee teruggaan naar de eerste jaren van je leven. Zonder het hebben van een gedachte kan je lichaam plotseling reageren en daarmee herinneren. Het koesterende gevoel van in een hangmat liggen heeft bijvoorbeeld directe associaties met de foetushouding in de buik van je moeder of het in de armen liggen van  je moeder of vader vlak na de geboorte. Dat vergeet je lichaam niet.

JOUW KIJK IN HET CONTACT

Als je dit weet, kijk je misschien ook anders aan tegen je gedachten, je emoties en lichamelijke sensaties. En stel je misschien makkelijker de vraag wat er nou precies gebeurt of aan de hand is.

HET VOORDEEL VAN EEN BESCHERMINGSMECHANISME

De naam zegt het al. Het voordeel van zo’n defensie, afweer of beschermingsmechanisme is dat het je beschermt. Het is de drang om te leven en de drang om veilig te zijn. En het is goed dat je daar niet over nadenkt. Niet alleen zou het vermoeiend zijn om elke gedragsbeweging te overdenken, we zouden ook meer gevaar lopen als deze beweging niet instinctief is. Waar de beweging duizenden jaren geleden ons hielp bij een direct gevaar doet het dat nu nog steeds. Ook al is de beweging of kan het gevaar veel kleiner zijn. Een oogbeweging, een woord of houding kan ook al een beschermende beweging oproepen. Wat is er dan aan de hand?

AUTOMATISCH GEDRAG EN DE ERVARINGEN IN JE VERLEDEN

Zo’n beschermingsmechanisme heeft echter ook een groot nadeel en dat is het best te illustreren aan de hand van een oud kwetsuur. In het heden gebeurt iets wat onbedoeld een relatie heeft met een pijnlijke gebeurtenis uit je verleden. Er is een woord, enkele zinnen of een klein gebaar en je deinst onmiddellijk terug of de tranen schieten in je ogen. Het lijkt alsof je overdreven reageert op een futiliteit. Soms heb je geen idee wat je overkomt. Je snapt het niet, maar je lichaam snapt het blijkbaar wel. Het lichaam legt dan onbewust een verband met een vergelijkbare situatie in het verleden. Je bent het misschien vergeten, maar je lichaam weet nog wel hoe het moet reageren om jezelf te beschermen. In geval van diep trauma kan het lichaam onbewust en/of overdreven op een signaal dat doet denken aan het trauma maar – in het hier en nu – daar ogenschijnlijk niets mee te maken hebben. Een knal doet iemand weer denken aan het auto-ongeluk. Een aanraking in je middel aan ongewenste intimiteit.

HET NADEEL VAN EEN BESCHERMINGSMECHANISME

De lichamelijke sensaties en emotie die woorden, gebaren, zinnen of situaties oproepen, zorgen voor een afsluitende, terugtrekkende, aanpassende, aanvallende of zelfs soms een verlammende beweging. Je doet er vervolgens alles aan om de angst voor de – dreigende – pijn niet te voelen en maakt een beweging waardoor je je veilig voelt. Het nadeel is dat de pijn – als het beschermingsmechanisme in werking blijft – niet wordt aangeraakt en blijft bestaan. Hij wordt weggedrukt, verdoofd of je vlucht ervan weg. In een volgende vergelijkbare situatie speelt dezelfde pijn weer op. En zo belandt je elke keer weer in dezelfde situatie.

KIJKEN NAAR DE ANGST EN DE DREIGENDE PIJN

Je zag net dat een signaal, boodschap of beweging die in het hier en nu speelt – in de vorm van een gedachte, een gevoel of lichamelijke sensatie –, relatie heeft met eerdere gebeurtenissen en ervaringen in je verleden. Je beweegt op een natuurlijke manier weg van je pijn en die blijft zich in vergelijkbare situaties telkens herhalen. Om uit dit patroon te stappen kun je naar je gedachten, je emoties en je lichamelijke sensaties kijken en je de vraag stellen hoe deze elementen zich verhouden en een link hebben met de gebeurtenissen en ervaringen in je verleden. Hoe reageer je nu? Welk verband heeft dat met eerder opgedane ervaringen? Wat gebeurde er destijds? Wat had je toen nodig? Hoe kun je dat nu bewerkstelligen?

MINDER IN DE GREEP

Als je daar stappen in zet, zal een vergelijkbare gebeurtenis in het heden je minder in de greep houden. Het vraagt van jou een tegengestelde beweging en dat doe je door naar het ongemakkelijk gevoel te gaan. Het is een onnatuurlijke beweging die jij als mens met je intelligentie kunt maken en die uiteindelijk meer vrijheid, rust en kracht oplevert.

CONTACT EN DE ANDER

Als gedrag bestaat uit automatismen, veelal instinctief is en relaties hebben met het verleden, dan zie je misschien ook in welke relatiedynamiek je terecht kunt komen. Elke reactie van de ander zorgt vaak voor een – automatische – respons bij de ander. Zie je bijvoorbeeld waarom je in staat bent om goed met de een om te gaan en dat de relatie met de ander altijd zo moeilijk is? Vooral in stressvolle situaties, activiteiten of gebeurtenissen kunnen daarmee rare en vervelende dynamieken ontstaan omdat je op dat moment veelal minder controle over je gedrag hebt. Een prachtig voorbeeld is natuurlijk de liefdesrelatie waar je verschrikkelijk van de ander kunt houden, maar dat die ander je zo ook zo verschrikkelijk pijnlijk kan raken. De irritatie, woede of angst is soms heel groot.

JE GEDRAG EN JE COMMUNICATIE ALS SLEUTEL

Het betekent ook dat als je ander gedrag laat zien, de ander daarop waarschijnlijk anders zal reageren. Met je eigen gedrag heb je daarmee invloed op de ander. De kunst is dan om je eigen gedrag en de elementen in je verleden die dat gedrag beïnvloeden in relatie te zien met het gedrag van de ander en zijn of haar verleden en ervaringen. En daar gaat gezond, dienend en authentiek leiderschap over. Focus op de de ervaringen en verleden van de ander en van jezelf zorgt voor vrijheid en mildheid in het contact.

CONTACT MAKEN EN JE WERK

Contact maken doe je overal. Met een nieuwe baan, visie, een leverancier of een organisatie. In die eerste ontmoetingen zie je je strategieën vaak het best. Juist in een werkende omgeving is het gedrag en communicatie complex en instinctief. Je hebt te maken met een ongelofelijke hoeveelheid boodschappen, gedragingen, processen en patronen. En de vraag is hoe jij daarmee omgaat? Hoe bewust doe je dat? En in hoeverre laat je je voornamelijk leiden door wat er om je heen gebeurt? Hoe maak je contact? Hoe reageert de ander? Wat is effectief? Welke gedrag van de ander zorgt dat je jezelf isoleert? En wat wordt dan aangeraakt? Is de omgeving veilig? En welke rol wil jij spelen? Hoe neem jij je ervaringen en verleden mee in het contact? En in hoeverre focus je bij de ander op zijn of haar ervaringen in plaats van op het gedrag?

PLAN DIRECT EEN VRIJBLIJVEND KENNISMAKINGSGESPREK

Inspiratie en op de hoogte blijven?

KoopenBakker volgen?

Schrijf je in:

INSCHRIJVEN

Je vindt ons hier:

Inspiratie en op de hoogte blijven?

Schrijf je in:

INSCHRIJVEN

KoopenBakker volgen?

Je vindt ons hier: