Zingeving is een vraagstuk dat door de geschiedenis van de mens loopt. Met het verkrijgen van bewustzijn komt ook de vraag: Waarom? Waar naartoe? Het is de menselijke behoefte om betekenis te geven. Wat ben ik? Wat doe ik? Wat geeft mij zin en betekenis? Wat is voor mij belangrijk? Wat wil ik creëren en met welk doel? En dat is voor iedereen anders en verschilt per levensfase en gebeurtenis. Zingeving geeft plezier, voldoening en geluk aan je leven. En vooral als je het samen met anderen doet. Zingeving brengt kracht, levensenergie en vrijheid. Een leven zonder betekenis is leeg. 

– Ervaring van het oppakken van je eigen behoeftes en verantwoordelijkheden –

“Ze zijn net gearriveerd op de bergpas. Het is de derde dag van de leiderschapsreis en het was een hele reis de afgelopen dagen. Het is intens en de kwartjes vallen in grote aantallen. Vanochtend bij de hut heeft hij een grote steen in zijn rugzak gestopt. De steen staat metafoor voor de last die hij zijn hele leven heeft meegedragen. Een last die niet van hem is, een last die hij onbewust en met veel liefde voor zijn moeder en vader heeft gedragen. Het is een last die hem sterk heeft gemaakt. Hij kan veel aan, geen zorg of last is hem te groot, maar hij realiseert zich de laatste tijd ook dat het hem heeft beperkt. Hij heeft te weinig ruimte voor zijn eigen verlangens en behoeften gemaakt. Terwijl de gemzen van een afstandje toekijken, geeft hij op rituele wijze de last terug aan zijn ouders. Zijn rugzak is letterlijk lichter. Er is ruimte om zijn eigen verlangens op te pakken. Het is tijd om verantwoording voor zijn eigen behoeftes te nemen. En deze grote nieuwe beweging levert angst op. Na de reis zegt hij zijn baan op en gaat op zoek naar wat er meer voor hem toedoet.”

Je geeft zin aan je bestaan en gebeurtenissen. Wie ben je? Waarvoor ben ik hier? Wat doet er toe? Wat kan je voor de wereld, voor de ander en voor jezelf betekenen? Zingeving komt ook in gebeurtenissen naar voren. Wat is er gebeurd? Wat betekent dit? Wat heb ik hier geleerd of te leren? Waar geeft het me zicht op? Wat vind ik lastig? Zingeving is daarmee de laatste stap in een transformatieproces. Het zijn vaak de eerste stappen naar een groter verlangen en een nieuwe weg.

Je zou kunnen veronderstellen dat door rustig in het gras, op het strand of bij een vuur voor je uit te staren dat betekenis zich langzaam aan je toe zou kunnen vallen. Dat de versluiering langzaam uit je hoofd verdwijnt en het ineens voor je ligt. Dat kan natuurlijk, maar betekenis vinden ontstaat vooral na een ingrijpende gebeurtenis: een ontslag, de geboorte van een kind, een scheiding, een veranderende levensfase, de dood van een familielid of van een geliefde. Als het oude niet meer werkt en je gedwongen wordt om anders te kijken.

Dat je geschiedenis en je ervaringen betekenis aan je geven moge duidelijk zijn. Je creëert vanuit je geschiedenis overtuigingen waarmee je het leven ziet, je neemt de filosofie en waarden uit je familiesysteem mee in je verbeelding en vormt daarmee jouw wereld. Je treedt in de voetsporen van je ouders door de onderneming over te nemen of er zelf een te beginnen. Of misschien kies je wel voor hetzelfde beroep als een van je ouders. Je geeft daarmee zin aan je bestaan en je omgeving.

Zingeven verschilt veelal per levensfase. In je jeugd ben je meer bezig met je lichamelijke en hormonale transformatie. Je zet je af tegen je ouders, alles is nieuw, je proeft, ervaart, voelt en zoekt met grote onzekerheid wat past. In die emotie en chaotische bewegingen vorm je zelf een eerste beeld van jezelf en de wereld. Om vervolgens betekenis te vinden in die baan, vriendengroep, in het eventueel stichten van een gezin en in die carrière. Om op middelbare leeftijd vaak weer die grote vraag te stellen als je realiseert dat in je leven tijd steeds meer een van je kostbaarste goederen is. Je vraagt je met alle kennis en ervaring die je inmiddels hebt opgebouwd weer wat ertoe doet? Wat betekenis geeft en waar je hart sneller van gaat lopen.

Maar zingeving is misschien wel vaker en vooral gekoppeld aan specifieke gebeurtenissen in je geschiedenis. Iets wat je hebt meegemaakt, je heeft gevormd en je vervolgens uitnodigt om daar vorm aan te geven. De dokter die in zijn jeugd een ziek zusje had, de dood van een naaste die je een nieuwe weg doet inslaan, die ziekte die beseft dat het leven relatief is en maakt dat je voor je eigen verlangen kiest. Ervaringen en gebeurtenissen die betekenis geven. Je staat er vaak geeneens bij stil. Zoals die therapeut die altijd zijn moeder bijstond of die mediator die thuis altijd al tussen zijn ouders aan het bemiddelen was. Bewust en zeker ook onbewust volgen we onze patronen bij het vinden van betekenis.

Zoals uit de contactcirkel volgt, geven we dagelijks zin aan de ontmoetingen die we hebben in de vorm van een vergadering of een contact. Het kan ook zo zijn dat je op het eind staat van een groot transformatieproces. Je hebt het verlies genomen, je ziet wat het betekende en wat het je heeft gebracht en het is tijd om een nieuwe weg in te slaan. Een spannende en avontuurlijke tijd breekt aan.

Het kan een langzaam besef zijn dat uitmond in een kleine verandering die je ineens in een totaal andere richting doet bewegen. Maar veelal is het een gebeurtenis of reeks van gebeurtenissen die letterlijk je wereld in gruzelementen gooit, je patronen blootlegt en je duidelijk maakt dat het zo niet verder gaat, je doet beseffen dat er iets gedaan moet worden of je duidelijk maakt dat je verlangen hier niet meer ligt. Het oude is er nog wel, maar voldoet niet meer – eventueel veroorzaakt door een groot verlies – en het nieuwe dient zich nog niet aan. 

Het gevolg is dat gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties ongenadig door elkaar heen lopen. Het voelt chaotisch; overzicht krijgen lukt nog niet. Stilstaan, met aandacht naar onprettige gevoelens kijken is het devies en zorgt uiteindelijk voor een nieuwe beweging. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Zingeving vraagt om een doorleefde ervaring. Je denkt vaak dat het niet lukt en als je de diepste pijn en angst hebt aangekeken zie je ineens wat licht aan het einde van de tunnel. Veelal krijg je een nieuwe verstandhouding met leven. Je bent geïnspireerd om dingen anders te doen en nieuwe wegen dienen zich aan. En in deze verstandhouding en inspiratie neem je je omgeving vaak mee. Zij dienen zich anders tot je te verhouden en sluiten aan op je inspiratie, waardoor je omgeving ook verandert. Persoonlijke transformatie is een pijnlijk en moeizaam proces waarin ieder zijn eigen weg moet vinden in dit universele proces.

Bij grote persoonlijke transformaties en zingevingsprocessen wordt altijd oude pijn of verlies aangeraakt in de vorm van obstakels en barrières. Het zijn de hindernissen die je willen tegenhouden en het nieuwe in de weg staat. ‘Je eigen verlangen vooropstellen in plaats je behoeftes aan te passen aan de ander’ is bijvoorbeeld een patroon dat je vaak ziet en veelal zijn geschiedenis heeft in de eerste jaren van je leven. Als je je eigen behoeftes aan de wereld bekendmaakt, kan er schaamte, schuld en – existentiële – angst naar bovenkomen. Begrijpen waar dat vandaan komt en met een vreemd en niet vertrouwd gevoel toch die voor jou onnatuurlijke beweging maken, levert uiteindelijk zin en een nieuwe weg op.

Zingeving stokt als – existentiële – angst de overhand heeft. Je durft het oude niet los te laten omdat angst en dreigende pijn, je in de greep houden. Je durft jezelf niet te laten zien omdat je bijvoorbeeld angst hebt voor het oordeel van anderen en bent bang om afgewezen te worden. In het verleden was je zo op de ander gefocust dat aandacht op je eigen behoeftes schaamte en schuld opriepen. Het lijkt wel of aan de angst een elastiek zit. Hoe verder je van de angst komt hoe groter de spanning en hoe makkelijker je terug wordt getrokken naar je oude patroon. Niets lijkt van de grond te komen. Beter begrijpen waar dat gedrag is ontstaan, bij de angst te blijven, die te omarmen en vanuit daar een nieuwe beweging maken is dan het devies. 

– Inspiratie over gemis, verlies, pijn en erbarmelijke omstandigheden –

Zelfs in de diepste pijn, in het donkerste van het donkere schuilt iets van licht. Zelfs op die plek waar pijn, onrecht, gemis, verlies, het diepste wordt gevoeld en het lijden het grootst is, blijk je een keuze te hebben en blijkt dat de kracht en de verbeelding van de mens tezamen in staat zijn om innerlijke vrijheid te ervaren en creëren, zo leerde Viktor Frankl ons, een Zwitserse psychiater, die in ‘De zin van het bestaan’ zijn ervaringen van Auschwitz omschrijft.

“Voor de meesten is het te hoog gegrepen, maar door het kampleven als een uitdaging te beschouwen om hun innerlijke kracht te bewijzen, kunnen bepaalde mensen hun noodlot het hoofd bieden. Frankl beseft dat alles gericht moet zijn op het versterken van innerlijke kracht, door je te richten op een toekomstdoel. Onder de meest extreme omstandigheden stelt hij zich voor hoe hij lesgeeft aan studenten over zijn ervaringen in het concentratiekamp. Hij citeert Nietzsche: ‘… Hij die een reden tot leven heeft, kan vrijwel alle levensomstandigheden verduren…’. Het gaat er niet om wat wij van het léven verwachten, maar wat het leven van óns verwacht. Het leven stelt ons op de proef. Zo leren wij verantwoordelijkheid. De zin van het leven is voor ieder mens anders, omdat ieder mens uniek is. Als lijden ons lot is, dan is dat lijden onze levenstaak…”

Evelien de Nooijer Alting over ‘De zin van het bestaan‘ van Viktor Frankl

Bij het begrip ‘contact‘ werd beschreven dat een actie van ons automatisch een respons oproept bij de ander. Als jij je actie verandert, is de reactie van de ander ook vaak anders. Met je eigen gedrag heb je daarmee invloed op ‘het andere’ en je omgeving. Welke 3 stromingen kun je onderscheiden?

Allereerst het lerende vermogen. Je hebt een waardevolle ontmoeting of relatie gehad, of een bijzondere transitie meegemaakt. Een reorganisatie, een baan of bijvoorbeeld een relatie. Dat heeft mooie dingen gebracht, maar is nu afgelopen. Wat heb je geleerd? Wat heeft het je gegeven en gebracht? En wat neem je mee in een volgende ontmoeting, relatie of transitie? En wat juist niet? Wat ga je anders doen? En waar ben je nu juist klaar voor? 

Stel dat we het eerder gegeven voorbeeld volgen van degene die zijn eigen behoefte op de tweede plaats zet en zichzelf nauwelijks durft te laten zien. Stel dat diegene dat steeds makkelijker doet. Hij of zij komt erachter dat zijn of haar verlangens bereikbaar zijn. En dat na een periode van angst en spanning de realisatie van die verlangens hem of haar, vrijheid, rust, kracht en plezier geven. Zijn of haar omgeving zal daar wisselend op reageren en er zeker aan moeten wennen. Het gaat wellicht schuren, er ontstaan conflicten als het patroon wordt verlaten. Mensen van wie de behoefte eerst werd opgepakt, krijgen nu een nee te horen. Dat conflict is dan de uitdaging. Nieuwe talenten, vaardigheden en capaciteiten zullen worden ontwikkeld en aangesproken. Daarentegen zullen er ook mensen zijn die je graag terzijde staan, komen helpen bij de ontwikkeling van dit nieuwe gedrag of jouw nieuwe weg.

Als je geïnspireerd bent om dingen anders te doen en je gooit die inspiratie en dat verlangen de wereld in dan kunnen mensen in enthousiasme aansluiten. Gebeurtenissen zorgen dan eerst voor een persoonlijke transformatie die uiteindelijk kan leiden tot een maatschappelijke transformatie. De persoonlijke transformatie van de leider of initiator, beweegt andere mensen te transformeren en tezamen transformeren zij de maatschappij. En als pionier is dat lastig. Het levert grote weerstand op. Het vraagt moed, doorzettingsvermogen, geduld en tegelijkertijd een enorme energie omdat te doorstaan en de beweging in gang te zetten.

– Kleine gebeurtenissen, persoonlijke transformaties en grote maatschappelijke veranderingen –

1. Wat zou er met de onafhankelijkheid van West-Indië zijn gebeurd als die Indiër, die zich volledig had aangepast aan de normen, waarden en cultuur van de Westerse maatschappij, niet van de trein was gegooid omdat hij weigerende om met zijn eerste klas kaartje in de derde klas te gaan zitten vanwege zijn huidskleur. Wie zou dan het lichtend voorbeeld voor vreedzaam verzet in deze wereld zijn geweest?

2. Hoe zou de burgerbeweging in de Verenigde Staten zijn geweest als een dominee geen getuige was geweest van die Afro-Amerikaanse vrouw die weigerde op te staan voor een blanke passagier? Zou er dan ooit een droom zijn uitgesproken of zou geweld gemeengoed zijn geweest?

3. Wat zou er gebeurd zijn met apartheid als de CIA-agent niet de verblijfplaats van die Afrikaanse man blootgaf, die na een poging van vreedzame acties overstapte naar gewapend verzet, en die vervolgens in de gevangenis de taal, de gewoonten en cultuur van zijn bezetter leerde, hem beter begreep en zo zijn verbeeldings– en daadkracht, overtuiging en onwrikbaar verzet gebruikte, om een coalitie te vormen tussen twee bevolkingsgroepen? Wie zou dan de decennia aan onderdrukking hebben kunnen overbruggen?

Over Mohandas Karamchand Gandhi, Martin Luther King Jr. en Nelson Rolihlahla Mandela

Elke gewenst stap, elk begin van een contact, elke diepe ontmoeting en elke gewenste situatie gaat gepaard met een soort van verbeelding. Een prachtige gedachte die ons een rijk perspectief met beelden, emoties en lichamelijke sensaties geeft. We kunnen de meest waanzinnige dingen met een ongelofelijk snelheid, kracht en kwetsbaarheid, maar ook met een vernietigende kracht, uit het niets creëren. Het maakt van ons een van de mooiste en ook een van de meest gevaarlijkste soorten op aarde. We kunnen ons geen leven zonder verbeelding voorstellen. Met wijsheid, aandacht, geduld en in contact met ons omgeving, een stappen zetten, lijkt een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Hoe gebruik jij je verbeelding? Wat wil jij neerzetten en in beweging krijgen?

Geen stuk over zingeving zonder inspirerende manieren van betekenis vinden in het grote, in het kleine en het effect van verbeelding. Waarom is verbeelding nodig? Hoe werkt het? In welke omstandigheden ontstaat verbeelding? Welk effect kan verbeelding hebben? Wat zijn bronnen waaruit je verbeelding kan halen? En wat zijn bijzondere vormen van verbeelding? Wat heb je nodig? En welk perspectieven passen jou? Vijftien gedachten en perspectieven!

Klik op één van de bovenstaande vakjes en vind nieuwe perspectieven van verbeelding.

Zingeving vind je overal dus ook op je werk. Betekenis vind je in het klein in ontmoetingen, relaties, vergaderingen, werkprocessen, presentaties, projecten en resultaten. Het is een middel tot ervaren, leren en opnieuw in contact te treden. Als je met aandacht dit proces volgt neemt je lerend vermogen toe. Maar juist in een wereld waar het economisch en kapitalistische model zo’n grote invloed heeft, wint zingeving steeds meer aan betekenis. Het is op een grotere schaal met je werkgever op een duurzame manier betekenis geven aan een behoefte in de maatschappij. We zagen al dat als je geïnspireerd wordt, mensen zich bij je aan kunnen sluiten en je iets teweeg kan brengen in de maatschappij. Dat wat jij doet directe en indirecte invloed heeft op je omgeving. En als een stroming binnen onze samenleving een verschil kan maken dan is dat wel het bedrijfsleven.

Zingeving gaat over je verleden, een levensfase of een gebeurtenis. Het gaat over betekenis geven aan wat geweest is, om in een nieuwe ontmoeting, relatie of transities het geleerde mee te nemen met een blik op de toekomst. Het kan klein en eenvoudig zijn, maar ook het einde van diepgaande persoonlijke transformatie. Het kan leiden tot een nieuwe beweging die alles van je vraagt, die je op je grondvesten doet schudden en die je anders tegen het leven doet aankijken. Het kan geen of nauwelijks gevolgen hebben voor je omgeving of het kan je omgeving volledig veranderen. Weerstanden, obstakels, hindernissen, oude pijn en angsten liggen op de loer. In dat spectrum staat aandacht en aanschouwen van je gedachten, lichamelijke sensaties en emoties centraal. En houdt dit vaak verband met je aangeleerde gedrag. Het is fijn om dan af en toe hulp van buitenaf te hebben. Om iemand naast je hebt die je aanspoort om te verbeelden. Om in die verbeelding een nieuw pad te vinden. En ja, je loopt je eigen pad, maar een ander perspectief, een extra set ogen en gedachten van een professional zijn fijn. Je hoeft niet alleen te zoeken. 

Lees meer over coaching ❯