IK VIND BETEKENIS
Wat geeft mij in de ontmoeting met anderen en de wereld betekenis?
| Artikel
22 à 23 minuten
| Naar meer verdieping
Plan een afspraak
LOGISCHE NIVEAUS VAN LEREN
Manieren om te leren en je persoonlijk en zakelijk te ontwikkelen
– Tekst ‘Ik vind betekenis’ gaat onder het kader verder –
LOGISCHE NIVEAUS VAN LEREN
Een helder kader om jezelf of je team te ontwikkelen
Gregory Bateson (1904-1980) was een Brits-Amerikaanse antropoloog, sociaal wetenschapper, linguïst, en cyberneticus die bekendstaat om zijn werk op het gebied van systeemtheorie, communicatie en ecologie van de geest. In zijn boek ‘Steps to an Ecology of Mind’ (1972) beschrijft hij zijn ideeën over communicatie en gedragsverandering in systemen, inclusief het menselijke systeem. Hij ontwikkelde de gedachte van logische niveaus van leren. Je kunt je namelijk op verschillende niveaus persoonlijk ontwikkelen.
LOGISCHE NIVEAUS VAN LEREN EN ONTWIKKELEN
De basisgedachte van Bateson is dat er een hiërarchie in die niveaus van leren zit. Hij onderscheidde zes niveaus: betekenis, identiteit, overtuigingen, vaardigheden, gedrag en omgeving. Het is een baanbrekende gedachte om de hiërarchie en de verbanden tussen die elementen te ontdekken. De gedachte van Bateson is later door Robert Dilts (1955-heden), een prominent figuur in de wereld van Neuro Linguïstische Programmeren (NLP), verder verfijnd en uitgewerkt.
BEGELEIDEN OP IDENTITEITSNIVEAU
Het is een belangrijk element geworden in de praktijk van coaching, therapie en veranderingsmanagement. Het betekent namelijk ook dat je op verschillende niveaus kunt interveniëren en begeleiden. Hoe dieper het niveau des te duurzamer en wezenlijker de verandering en transformatie is. En de krachtigste vorm van interventie is op identiteitsniveau. Betekenis is meer een gevolg van de andere niveaus.
AANPASSEN VAN JE IDENTITEIT
Normaliter worden de niveaus in een piramide onder elkaar uitgebeeld. Veelal wordt er geadviseerd om de identiteit van iemand vast te stellen door bijvoorbeeld terug te gaan naar de periode waar deze is ontstaan, daar elementen los te laten, te veranderen of elementen aan die identiteit toe te voegen. Een oefening in de NLP is bijvoorbeeld ‘Changing Personal History’ waar je met behulp van verschillende bestaande herinneringen de emotie en daarmee de kleur van belemmerende herinneringen en gebeurtenissen in je verleden kunt veranderen.
SYSTEMISCH WERK
Een andere mooie manier is om naar het systeem te kijken waarin je bent opgegroeid en hoe je daar in relatie tot die betekenisvolle anderen jezelf vormde, ontwikkelde en aanpaste. Je koos een gedragsstrategie met bijhorende normen, waarden, overtuigingen die je destijds het beste paste. In die strategie ontwikkelde je ook de prachtigste vaardigheden. Een uitdaging ontstaat omdat die gedragsstrategie in het hier en nu onvoldoende werkt of dat je daar last van krijgt. In bijvoorbeeld een familie-opstelling ga je terug naar die aanpassing, maak je jezelf daarvan los en kies je een nieuwe beweging.
LOGISCHE NIVEAUS: DEFINITIES EN KERNVRAGEN
1. Betekenis
Definitie: Het niveau van betekenis is het diepste niveau en heeft betrekking op je diepe doelen, intenties en zingeving die je in het leven nastreeft. Dit kan onder andere je persoonlijke missie, je spirituele overtuigingen en je levensdoelen bevatten. Het geeft je betekenis. Hier worden vier vormen van betekenis onderscheiden die afhankelijk van je levensfase kunnen zijn.
Helpende vragen:
1. Wat zou er gebeuren als ik met aandacht en bewustzijn steeds de dingen doe die me plezier, enige mate van spanning en zin geven? Welk pad ga ik dan lopen?
2. Op welk gebied ontbreekt het me nu aan betekenis? En wat zou ik doen als tijd een van mijn kostbaarste goederen in het leven is?
3. Hoe speelt spiritualiteit in mijn leven? En hoe zou ik die kennis en wijsheid met wat discipline meer kunnen integreren in mijn dagelijks leven?
2. Identiteit
Definitie: Dit niveau verwijst naar je kernidentiteit als een persoon. Het bepaalt wie je bent, je zelfbeeld, je bewustzijn en daarmee je gevoel als individu: het vormt wie je in je authenticiteit bent. Het is een wat abstract begrip. In het kader daarvan is goed om te weten dat in Oosterse filosofie dit begrip niet hebben en dat ze identiteit formeren op basis van elementen:
– Bewustzijn | Chitt: je hebt het vermogen om een beeld te vormen en dat te veranderen.
– Zintuigen | Manas: we nemen visueel, auditief, kinesthetisch, olfactoir en gustatoir waar.
– Apart | Ahankar: iets denkt dat je apart bent van de ander (én er is ook iets wat niet apart is, maar dat voert hier te ver).
– Proces | Buddhi: met de informatie van onze zintuigen start een proces.
Helpende vragen:
1. Wie wil ik als persoon in relatie tot mijn dierbaren, anderen en de wereld zijn?
2. Hoe kan ik mijn gevoel van zelfbewustzijn vergroten om daarmee mijn authenticiteit van mijn dagelijks leven te versterken?
3. Wat er gebeurt er als ik meer vanuit chitt, manas, ahankar en buddhi handel? Met welk normen, waarden, behoefte en perspectieven kan ik naar mezelf en de wereld kijken? En welke helpen mij daarbij?
3. Overtuigingen
Definitie: Op dit niveau bevinden zich jouw diepe overtuigingen en waarden van jou: je geloofssysteem. Vanuit dit systeem interpreteer je de wereld. Het geeft je perspectief en daarmee betekenis, waarde en oordeel aan de situaties in je leven. Je handelt op basis van dit geloofssysteem en dat ligt vaak onbewust ten grondslag aan je keuzes, je vaardigheden, je gedrag en de omgeving waarin je beweegt.
Helpende vragen:
1. Hoe kan ik mijn geloofssysteem onder de loep nemen en actief onderzoeken? Welke ervaringen helpen me daarbij?
2. Welke overtuigingen ondersteunen mijn persoonlijke groei en geestelijk en lichamelijk welzijn, en welke belemmeren deze?
3. Als ik het andere uiterste van een overtuiging zou hanteren welke vaardigheid en welk gedrag komt er dan naar voren en welk effect heeft dat op mezelf, de ander en mijn omgeving?
4. Vaardigheden
Definitie: Dit niveau betreft de specifieke bekwaamheden, capaciteiten en competenties van jou. Het omvat zowel je cognitieve, je sensitieve als je fysieke vaardigheden die je gedurende je leven door te leren, (werk)ervaring en je persoonlijke ontwikkeling hebt eigen gemaakt.
Helpende vragen:
1. Welke nieuwe vaardigheden kan ik leren om mijn persoonlijke ontwikkeling en mijn geestelijk en lichamelijk welzijn te bevorderen?
2. Welke vaardigheden schieten door en zorgen dat ik steeds in die lastige situatie terechtkom?
3. Op welke manieren kan ik mijn vaardigheden verbeteren? Welke ervaringen helpen me daarbij?
5. Gedrag
Definitie: Het gedragsniveau verwijst naar de observeerbare acties en reacties van jou op de ander, de groep of andere signalen uit je omgeving. Het gaat daarbij om je bewuste, maar ook om je onbewuste automatische, instinctieve en routinematige gedragingen. Dit omvat zowel je verbale als je non-verbale handelingen, bewegingen en expressies.
Helpende vragen:
1. Welke gewoonten en gedragingen dragen bij aan mijn persoonlijke groei en geestelijk en lichamelijk welzijn? En welke belemmeren deze groei en welzijn?
2. Welke gedachten, lichamelijke sensaties en emoties zijn verbonden met welke gedragingen?
3. Hoe kan ik bewuster worden van mijn automatische, instinctieve en routinematige gedragingen en deze transformeren naar meer constructieve patronen die mij in contact met de ander en mijn omgeving beter dienen?
6. Omgeving
Definitie: Dit is het meest externe niveau en omvat de omgeving waarin jij je bevindt, zoals je huis, je werkplek, je vriendenkring, je familie et cetera. Het wordt gezien als het laagste niveau. Belangrijke invloeden zijn letterlijk de fysieke ruimte, de culturele invloeden of de werkcultuur, de sociale omstandigheden en verhoudingen en andere signalen en factoren die vanuit die omgeving van invloed zijn op je staat van zijn.
Helpende vragen:
1. Hoe kan ik de signalen uit mijn omgeving beperken, beter structureren en aanpassen om mijn geestelijk en lichamelijk welzijn en groei te ondersteunen?
2. Welke signalen en invloeden uit mijn omgeving hebben een negatieve impact op mijn gemoedstoestand en hoe beïnvloedt dat mijn lichamelijk welzijn?
3. Hoe is de verhouding tussen de verschillende omgeving waarin ik me beweeg en wat kan ik van deze omgevingen leren?
ERVARINGSGERICHT WERKEN IN HET HIER EN NU
Ik werk – in plaats van de reis naar je verleden naar bijvoorbeeld de eerste jaren van je leven en de ontstaanswijze van je gedrag – persoonlijk liever met het aanreiken van nieuwe ervaringen op de verschillende niveaus in het hier en nu. Jij en ik zijn lerende en bewuste wezens. Niet alleen leer je er in dat moment iets nieuws en wezenlijks dat in je uitdagende situatie ertoe doet. Juist door in alle vrijheid een nieuwe vaardigheid of gedraging eigen te maken, passen overtuigingen zich aan en/of krijg je er nieuwe bij. In die perspectiefverandering beweegt je identiteit mee. Je kijkt met een andere blik naar jezelf, het leven en de wereld.
ONDERLIGGENDE VERBANDEN TUSSEN NIVEAUS
Als je die gedachte volgt dan is het in mijn ervaring beter om die logische niveaus van leren in een cirkel te zetten. Elk niveau heeft namelijk – mits het een significante ervaring is – een krachtig invloed op een ander niveau. En betekenis staat in het midden omdat het veelal een gevolg is van die andere niveaus.
1
Dit is het meest externe niveau en omvat de omgeving waarin jij je bevindt, zoals je huis, je werkplek, je vriendenkring, je familie et cetera. Het wordt gezien als het laagste niveau. Belangrijke invloeden zijn letterlijk de fysieke ruimte, de culturele invloeden of de werkcultuur, de sociale omstandigheden en verhoudingen en andere signalen en factoren die van invloed zijn vanuit die omgeving op je staat van zijn.
2
Het gedragsniveau verwijst naar de observeerbare acties en reacties van jou op de ander, de groep of andere signalen uit je omgeving. Het gaat daarbij om je bewuste, maar ook om je onbewuste automatische, instinctieve en routinematige gedragingen. Dit omvat zowel je verbale als je non-verbale handelingen, bewegingen en expressies.
3
Dit niveau betreft de specifieke bekwaamheden, capaciteiten en competenties van jou. Het omvat zowel je cognitieve, je sensitieve als je fysieke vaardigheden die je gedurende je leven door te leren, (werk)ervaring en je persoonlijke ontwikkeling hebt gerealiseerd.
4
Op dit niveau bevinden zich jouw diepe overtuigingen en waarden van jou: je geloofssysteem. Vanuit dit systeem interpreteer je de wereld. Het geeft je perspectief en daarmee betekenis, waarde en oordeel aan de situaties in je leven. Je handelt daarmee op basis van dit geloofssysteem en dit ligt dus ten grondslag aan je keuzes, je vaardigheden, je gedrag en de omgeving waarin je beweegt.
5
Dit niveau verwijst naar je kernidentiteit als een persoon. Het bepaalt wie je bent, je zelfbeeld, je bewustzijn en daarmee je gevoel als individu: het vormt wie je in je authenticiteit bent. Het is een wat abstract begrip. In het kader daarvan is goed om te weten dat in Oosterse filosofie dit begrip niet hebben en dat ze identiteit formeren op basis van elementen: bewustzijn: je hebt het vermogen om een beeld te vormen en dat te veranderen; zintuigen: we nemen visueel, auditief, kinesthetisch, olfactoir en gustatoir waar; apart: iets denkt dat je apart bent van de ander (én er is ook iets wat niet apart is, maar dat voert hier te ver); proces: met de informatie van onze zintuigen start een proces.
6
Het niveau van betekenis is het diepste niveau en heeft betrekking op je diepe doelen, intenties en zingeving die je nastreeft in het leven. Dit kan onder andere je persoonlijke missie, je spirituele overtuigingen en je levensdoelen bevatten. Het geeft je betekenis. Hier worden vier vormen van betekenis onderscheiden die afhankelijk zijn van je levensfase kunnen zijn.
Logische niveaus in een schematische cirkel weergegeven zodat je ziet hoe elk niveau van ontwikkelen invloed heeft op een ander niveau van ontwikkelen. En dat betekenis een afgeleide is van die niveaus van ontwikkelen.
Klik op de punten voor de definities van de diverse niveaus.
EEN EENVOUDIGE EN KRACHTIGE MANIER VAN INTERVENIËREN
Het opent een eenvoudige en krachtige manier van interveniëren en begeleiden die vaak veel van de begeleider vraagt. In zijn weg van klacht, probleem van de cliënt en het aandeel van de client in dat betreffende probleem, is de diagnostiek van de persoonlijkheidsstructuur met bijbehorende gedrag essentieel. Om vervolgens een passende en benodigde leerervaring te geven die past bij de persoonlijke ontwikkeling en de fase van de begeleiding.
VEILIGE, HEILIGE EN VRIJE OMGEVING
Wat zou er namelijk gebeuren als je in een nieuwe veilige, heilige en vrije omgeving door oefeningen nieuwe vaardigheden en manier van gedragen krijgt aangereikt waardoor de kleur van je bestaande herinneringen verandert? En stel dat je die nieuwe ervaringen op een wezenlijke manier kunt voelen? Welke overtuigingen en vaardigheden worden dan geleerd? Wat zou er dan met je identiteit gebeuren? Welk perspectief krijg je dan? Wie wil je dan zijn of worden? Dat is steevast een van mijn doelen.
“Vertel het me en het waait door me heen.
Laat het me zien en ik weet het morgen nog
Laat het me voelen en ik weet het de rest van mijn leven.”
HET GROTE IN HET KLEINE LEREN
Met kleine interventies vanuit verschillende perspectieven en uiteenlopende hoeken kun je in een korte tijd wezenlijke veranderingen en transformaties op vrij eenvoudige wijze bewerkstelligen, is mijn ervaring. Het verborgen potentieel wordt met een nieuwe lerende ervaring op een krachtige wijze aangesproken. Er is wel een voorwaarde: oefenen in het dagelijks leven. Maar dat is eigenlijk nooit een probleem. Er is een deur opengegaan. Je hebt iets gevoeld en je wilt eigenlijk niet meer anders. Die ervaring zit in je en die dien je alleen maar in je dagelijks leven verder uit te bouwen.
“Inzicht is niets waard
Inzicht en keuze zijn weinig waard.
Inzicht, keuze en een beetje oefenen helpen een beetje.
Inzicht, keuze en bewust, aandachtig oefenen veranderen je leven.”
MANTRA EN DOMINO-EFFECT
Ik ken dat mantra van het grote in het kleine leren en het bijhorende domino-effect natuurlijk als geen ander. Anders zou ik niet op dit wezenlijke niveau kunnen begeleiden. Als een jongen die op jonge leeftijd zijn vader verloor en onbewuste de taak op zich had genomen om voor zijn moeder en zijn zusje te zorgen, was het een enorme weg – en dat is het af en toe nog steeds – om mijn eigen behoefte te voelen en te volgen, niet met mijn aandacht en bewustzijn alleen bij de ander te zijn en de daadkracht van het mannelijke te voelen. Hoe doe je dat als je geen voorbeeld hebt?
WIE WIL JE ZIJN?
Door dat later in kleine interventies te leren, andere vaardigheden en overtuigingen te ontwikkelen en je de wezenlijke vraag te stellen wie je in deze wereld wilt zijn en wat je daarin wil betekenen. Om vervolgens in steeds grotere persoonlijke ontwikkelingsschokken dat in je dagelijks leven en je werk toe te passen en te integreren. Mijn identiteit en blik op de wereld is het afgelopen decennium op een significante en wezenlijke manier veranderd.
NIET ALLEEN GROOTS EN MEESLEPEND
Mijn ervaring is dat persoonlijke ontwikkeling niet alleen groots, emotioneel en meeslepend hoeft te zijn. Dat een wezenlijke verandering ontstaat door juist steeds kleine, eenvoudige en wezenlijke interventies te doen. Je merkt op een gegeven moment dat je blik op de wereld is veranderd. Dat je ongemerkt met een andere kleur bril naar de ander of een situatie kijkt. Je hebt ander perspectief gekregen en een andere waarneming waardoor je met nieuwe geleerde vaardigheden en andere overtuigingen op een andere manier in het moment handelt.
WISSELWERKING
In de praktijk wordt weleens vergeten dat in het model van Bateson elk niveau invloed heeft op elk ander element. Juist met aandacht en bewustzijn vanuit een specifiek niveau te handelen, zorgt ervoor dat die wisselwerking krachtig en effectief wordt. Vaardigheden zoals het beter aangeven van grenzen hebben invloed op je overtuigingen, je identiteit en je gedrag en laten je ook anders met de signalen uit je omgeving omgaan. Denk aan betere zelfzorg, focus op je eigen behoeften et cetera.
WELKE LERENDE ERVARING?
Je kunt jezelf een aantal vragen stellen. Allereerst hoe spelen die niveaus bij een specifieke uitdaging of probleem. Als professional stel ik mezelf altijd de vraag hoe ik een uitdaging of probleem van een client of deelnemer het beste kan benaderen. Wat helpt nu? Welke lerende ervaring of combinaties van ervaringen werkt op dit punt nu in de begeleiding of training het effectiefst? En welke invloed heeft dat op die andere niveaus? Wat is het mogelijke domino-effect in de ander? Om zo met effectieve stappen die client te helpen bij zijn of haar uitdaging.
BEGELEIDEN OP IDENTITEITSNIVEAU
In mijn begeleidingen, workshop, leiderschapsprogramma, inspiratiesessies en leiderschapsreizen is nagenoeg altijd het doel om dat fundament van de identiteit aan te raken. Om hier iets te laten bewegen, los te laten of aan te reiken. Er ontstaat op een diep niveau rust, meer plezier, vrijheid en betekenis. Dat maakt mijn werk ook zo verschrikkelijk dankbaar. En dat geeft natuurlijk ook een grote verantwoordelijkheid.
LIEFDE
En ik heb daar een stelregel voor. Waar beroemde psychiater Irvin Yalom zegt dat vertrouwen het middel is om op een verantwoordelijke manier in een begeleiding tot heling te komen, ga ik graag een stapje verder. Ik denk – met een stevig potje ethiek en professionaliteit – dat liefde de grootste helende factor is. Liefde is de enige emotie waarvan bekend is dat het intelligentie verruimt, volgens Humberto Maturana – een Chileense bioloog wiens werk reikte tot de filosofie en de cognitieve wetenschap. Liefde is de stroom die ons doet transformeren.
BEGELEIDEN
De liefde om een ander mens terzijde te staan en te begeleiden is het uitgangspunt. En als ik die ‘liefdevolle klik’ met een client of deelnemer niet voel dan werk ik niet met hem of haar. Als een uitdaging, wond of zelfs een diepgaand trauma met liefde in die levensstroom van nieuwe ervaringen wordt gelegd, verwatert het. En dat is zo’n groot cadeau. Niet alleen om dat te ervaren, maar ook omdat elke keer weer in liefde te kunnen faciliteren. Die verantwoordelijkheid ligt daarin van nature op een gezonde manier opgesloten.
EERSTE VORM VAN BETEKENIS
De eerst vorm van betekenis hebben jij en ik al gerealiseerd. Anders was je hier nu niet. Je kunt namelijk als zelfstandig wezen in contact met anderen in deze wereld overleven. Ik schreef er al eerder bij vaardigheden over. Als je wordt geboren dan ben je hulpeloos en afhankelijk van anderen. In contact met je dierbaren en je omgeving ontwikkel je een set van vaardigheden, gedragingen en overtuigingen waarmee je je in deze wereld op een gezonde manier kunt verhouden. Dat is mijns inziens de eerste krachtige vorm van betekenis die we in het leven ervaren en realiseren.
CONDITIONERING
Als gevolg van onze premature geboorte – waarbij we in de eerste jaren sterk afhankelijk zijn van onze omgeving – passen we ons op een significante manier aan de behoeften van anderen en de groep aan. Ons gedrag, onze vaardigheden met daaronder onze overtuigingen vormt een identiteit waarmee we ons tot de wereld kunnen verhouden. Het is vaak een onbewuste conditionering: het proces waarbij onze gedachten, gevoelens, en gedragingen worden beïnvloed door herhaalde associaties tussen signalen en onze reacties daarop. Met als resultaat dus die eerst vorm betekenis: jouw methode om je tot de wereld te verhouden. Tot je in een omgeving, levensfase of crisis terechtkomt waarin je je niet meer op een bevredigende manier met de ander en omgeving kunt verhouden.
TWEEDE VORM VAN BETEKENIS
Op verschillende momenten in je leven realiseer je dat deze aangeleerde manier niet meer passend is en ga je op zoek naar de tweede vorm van betekenis. Je zoekt naar een meer bewuste manier – en meer volgens je eigen normen en waarden – om je tot het leven te verhouden. Je stapt daarmee uit de aanpassing die je eerder in je leven hebt gerealiseerd. Je wordt daarmee minder een speelbal van je omgeving omdat je je minder laat leiden door de signalen uit je omgeving en meer focust op je eigen normen, waarden en behoeften. Je krijgt meer zicht op je instinctieve en routinematige gedragspatronen, weet wat je wilt en weet wat je niet wilt. En je gaat meer op een bewuste manier reageren. Je imago of het beeld wat anderen van je zouden moeten hebben, gaat er ook minder toedoen.
MEER BETEKENIS?
En die vorm van betekenis vraagt dat je op een andere manier gaat verhouden tot de ander en je omgeving. De bekende midlifecrisis is daarvan een voorbeeld. Maar in een samenleving met zoveel mogelijkheden, vrijheden en welvaart, wordt die vraag steeds vaker gesteld: wat geeft mij nu op een diepgaand niveau betekenis? Wie wil ik zijn en wat wil ik doen? Wat wil ik in deze wereld betekenen. Grote vragen. Zeker na de ontzuiling van de afgelopen decennia en de daaruit voortvloeiende toenemende individualiteit. En dat is mooi. Vaak denk je groot, maar de betekenis wordt ook vaak in het kleine in die momenten van alledag gevonden.
STEVIGE REIS OP ZOEK NAAR WIE JE WILT ZIJN
Mijn ervaring is dat dit – afhankelijk is van je levensfase – een stevige reis in jezelf is. Je vraagt je steeds op een aandachtige en bewuste manier af hoe je je tegenover de wereld wilt verhouden. Het betekent dat je je bewuster wordt van je eigen identiteit, daarin dingen loslaat en elementen toevoegt door middel van andere gedragingen, andere vaardigheden en nieuwe of aangepaste overtuigingen.
ANDERE MANIER TOT DE GROEP VERHOUDEN
En dat betekent dat het vaak flink kan gaan schuren. Niet makkelijk. Je bent bang voor de – dreigende – afwijzingen. Je gaat die oordelen niet meer uit de weg. Je kan meestal niet meer anders en je zoekt daarin steeds meer de dialoog: je wortelt op een diepgaande manier! Je ervaart meer betekenis in wat je doet omdat je – in contact met de groep – meer je eigen weg bewandelt. Het betekenisvolle ontvouwt zich dan in het moment als een vanzelfsprekende beweging.
RAKEN DOOR WAT JE TEWEEGBRENGT
En die betekenis is bij de mens op een diep niveau gekoppeld aan het welzijn van anderen. Niet alleen bij de dierbaren om ons heen, maar ook bij de mensen die tot onze ‘tribe’ horen. We zijn groepsdieren, afgestemd op de ander en het welzijn van de groep. En we willen dat de mensen het in ‘onze groep’ goed hebben. Ze zeggen weleens: “Weet wie je bent, wat je wilt, acteer ernaar op moedige wijze, weet wie daarop zit te wachten en zorg dat hun leven in positieve zin verandert. Om je vervolgens door de verandering die je teweegbrengt te laten raken.”
DERDE VORM VAN BETEKENIS
In die weg leer je als het goed is ook een nieuwe vaardigheid en dat is de derde vorm van betekenis. Doordat je meer in contact bent met jezelf en daar je eigen identiteit met normen, waarden, behoeften en overtuigingen krachtiger voelt en wilt realiseren, ben je genoodzaakt om dat op een vaak kwetsbare manier in de ontmoeting te brengen. En juist door dat te doen, weet je je beter en op een dieper niveau met anderen te verbinden. Je laat namelijk meer van jezelf zien. En je nodigt daarmee impliciet ook de ander uit om dat te doen.
ONVOORWAARDELIJKE LIEFDE EN WAARDERING
In de identiteit die zich dan laat zien, ervaar je – in de de ogen van de ander – betekenis. Hij of zij ziet wie je werkelijk bent. En dat is zo’n groot cadeau. Met een enorm zelfbewustzijn kun je dan ook het lelijke, lastige, kwetsbare en het ongemakkelijke in de ontmoeting brengen. In die ontmoeting word je ten diepste gezien en in onvoorwaardelijkheid ervaren. En dat is in de praktijk vaak weerbarstig, omdat veel liefde of waardering wordt gekenmerkt door voorwaardelijkheid. Juist in het onvoorwaardelijke kun je meer rusten, ervaar je vrijheid en betekenis. En ga je de dingen doen die je wil doen.
HET LEREN VAN EEN STEVIGE VAARDIGHEID
Ik noem dat in je privéleven ‘het beoefenen van intimiteit’ en in een zakelijke context het voeren van ‘het moedige gesprek’. Dat is niet ingewikkeld en geen diepe persoonlijke ontwikkeling maar het leren van een stevige vaardigheid. Het is vaak superspannend. Want het gaat er elke keer om dat je jezelf op een bewuste en authentieke manier aan de ander laat zien en een dreigende afwijzing blijft altijd op de loer liggen. En we willen juist van dat oordeel en die afwijzing wegblijven en laten ons niet helemaal zien. We vinden het lastig om met die dreigende pijn, woede, angst en verdriet om te gaan. In de ontmoeting schieten we in het oppervlakkig contact, en daarmee weg van de betekenis.
OMGAAN MET OORDEEL EN AFWIJZING
Juist omdat je zo bent geworteld, kun je beter met die oordelen en afwijzing omgaan. Je blijft staan, gaat obstakels niet uit de weg en ontdekt wat de ander beweegt. Met compassie kijken naar wat achter het oordeel en de afwijzing zit verscholen. Wat valt er hier te leren? Wat kan ik doen om ondanks dat oordeel en die afwijzing in verbinding te blijven? Durf ik de ander te vertellen wat ik in het contact ervaar? Kan ik die ander begrijpen? En kan ik door een authentieke beweging te maken zorgen dat de ander mij ook beter begrijpt?
VIERDE VORM VAN BETEKENIS
En dan is er nog een vierde vorm van betekenis. Het is de hoogste vorm van betekenis en wordt door elke geestesstroming nagestreefd. Het gaat over om je te meer verbinden met de levensbron Anderen noemen het de verbinding met de levensenergie, het onnoembare, ‘God’ of het grotere. Er zijn talloze manieren om daar te komen. Er zijn zoveel religies. En gek genoeg kiezen ze allemaal voor een weg waar ‘lijden’ een centrale rol speelt.
RUST, STILTE EN LEEGTE
Slechts weinigen houden zich daar echt mee bezig. Het vraagt rust, stilte en leegte. Ook ik vind het last om de tijd en rust te vinden om deze vorm van betekenis te beoefenen. De waan van dag is vaak te sterk. En soms valt het contact met de levensbron me toe. In het taoïsme zeggen ze: “Het leven is spontaan, je bent aangesloten op de natuurlijke levensstroom en het leven ontvouwt zich in het moment.” En dat is zo ongelofelijk fijn om dat te mogen ervaren.
INTERVENTIE | BETEKENIS
Ontdek jouw vier vormen van betekenis!
Het effect van een gezonde omgeving op de verschillende niveaus van ontwikkelen en betekenis.
Klik op de punten voor andere interventies.
BEGELEIDEN NAAR HET BETEKENISVOLLE PAD
Je kunt iemand niet direct op het begrip betekenis begeleiden is mijn ervaring. Al wordt er in de coaching, begeleiding en training vaak veel betekenis ervaren. Het ontstaat daar in de ontmoeting. Zeker als ik vertel over de verschillende vormen betekenis.
BETEKENIS ONTSTAAT
Betekenis is iets wat ontstaat. Wat je wel kunt doen, is de client op de andere niveaus te begeleiden zodat die betekenisvolle beweging kan ontstaan. Het gevolg is dat betekenis zich dan steeds op een diepere laag in je ontmoetingen van alledag plotseling, maar veelal langzaam ontvouwt. Je komt steeds meer in situaties terecht die bij je passen. Je volgt steeds meer je eigen normen, waarden en behoeften in relatie tot je omgeving. Je ziet beter wat voor jou betekenisvol is waardoor je makkelijker, sneller en krachtiger naar links of rechts afslaat. Totdat je op een gegeven moment beseft dat je in een andere wereld staat.
DE EERSTE VORM VAN BETEKENIS HEB JE GEREALISEERD
Als je naar de vier eerder en bovengenoemde gehanteerde definities van betekenis kijkt, dan heb je de eerste vorm betekenis al gerealiseerd. Je bent een goed functionerend mens dat zich op wederzijds afhankelijke en gezonde wijze in deze wereld kan manifesteren. Je kunt lezen en schrijven. Je kunt in een groep deelnemen, maar weet ook van je eigen plek en identiteit. Je hebt een zekere balans tussen de behoefte van de groep en je eigen behoefte gevonden. Waarschijnlijk is die niet optimaal en heb je verlangens en dromen. En je stelt jezelf de vraag hoe je die meer kunt vormgeven.
VERSTOORDE VERHOUDINGEN
Die balans tussen je eigen behoefte en die van de groep is de oorzaak van stress en burn-out. De balans slaat dan naar de groep door ten koste van je eigen wensen en behoeften. En daarmee bedoel ik ook dat interne beeld dat je van jezelf hebt waarmee je je in de buitenwereld en de groep wil manifesteren. Ik moet zorgzaam zijn. Ik moet mooi zijn. Ik moet alles onder controle hebben. Ik moet overzicht hebben. Ik moet… ik moet… Je wilt je graag op een specifieke manier presenteren en verhouden tot de groep die je aandacht, warmte en liefde geeft. We zijn allemaal op zoek naar verbinding. Dat zit in ons DNA: jij en ik zijn groepsdieren.
HET VINDEN VAN NIEUWE BALANS
In begeleiding en training wordt vaak naar een nieuwe balans tussen de behoefte van de ander, de groep en die van jou gezocht. Niet alleen omdat je beter en evenwichtiger te kunnen verhouden tot de ander. Maar veel meer om je eigen behoefte en wensen te voelen en die in contact te brengen met de groep. Je gaat je op een andere manier tot de ander, de groep en de wereld verhouden. Daarin wordt betekenis gevonden.
LASTIG
En dat is lastig want je hebt je op een specifieke manier geleerd om verbinding met die groep en de ander te maken en te ervaren. En als je het op een andere manier doet, ontstaat er dan ook die verbinding? Als ik meer mijn eigen behoeften, wensen en weg volg, word ik dan nog geaccepteerd? Of ben ik dan egoïstisch? Wat wil je op een diepste niveau niet meer doen, wat wil je loslaten en wat krijg je ervoor terug? We zijn zo bang voor het – dreigende – oordeel en een – mogelijke – afwijzing van de ander.
JOUW AUTHENTIEKE MANIER
Je gaat je afvragen wat je werkelijke behoeften, normen en waarden zijn en hoe je die op een authentieke manier kunt vormgeven. Waar eerst onbewust primair de focus op de behoefte en aandacht van de groep was, focus je je steeds meer op je eigen behoefte. Dit past wel en dat past niet. We zijn geconditioneerde wezens die zich aan de omgeving hebben aangepast. Zo ontwikkelen we ons. Ze zeggen weleens dat je de eerste decennia van je leven nodig hebt om je persoonlijkheidsstructuur op te bouwen en de laatste decennia gebruikt om die geconditioneerde structuur minder dominant te maken.
OMGANG MET DE INTERNE DIALOOG
In die diepere verbinding met jezelf en je behoeften breng je dat in contact met de ander, de groep en de wereld. Blijf ik dan verbinding ervaren? En steevast dien je om te gaan met een kritische interne stem die je zegt dat je het verkeerd doet. Misschien word je wel gek van de interne dialogen. We hebben er allemaal last van. Het is een stem die je op het gebaande pad wil houden en wil beschermen. Die stem lijkt altijd aanwezig, maar er zijn fantastische manieren om met die stem om te gaan. In een plezierige ervaring verdwijnt die stem bijvoorbeeld en lost op in de ervaring.
ANDERE MANIER VAN VERHOUDEN
Het is goed om bij deze verandering begeleid of getraind te worden. Het vraagt nogal wat om je op een andere manier tot de ander of de groep te verhouden en daar verbinding te blijven ervaren. Want het eerste gevoel in die verandering is dat je die verbinding met de ander en de groep gaat verliezen, je alleen komt te staan en wordt afgewezen. De oordelen snijden als een mes door je heen: je voldoet niet. En geloof me, dat is precies de goede weg.
OBSTAKELS
Dat komt omdat je deze nieuwe manier niet of onvoldoende kent. Of omdat je vroeger bij deze manier van je verhouden tot de ander veel afwijzing hebt ervaren. De overtuigingen die daarbij horen, ken je dus niet of daar zitten te veel oordeel en afwijzing op. Geen wonder dat je dat gedrag of die vaardigheid dan niet durft te te laten zien en door diepe angstgevoelens wordt bevangen. En als je maar een stapje de andere kant opzet dan hoor je die stem al in je hoofd die je op het oude pad wil houden en je aanmoedigt om je standaard gedrag te tonen.
NIEUWE WERELD
En het bijzondere is dat als je even doorzet en dit pad met al zijn angsten blijft volgen, je op een dieper niveau verbinding met de ander, de groep en je omgeving gaat ervaren, daarin meer betekenis vindt en je steeds meer de dingen doet die je plezier, rust, vrijheid en betekenis geven. Die drempel dien je elke keer te nemen. Het is elke keer weer een wonderlijke ervaring om een nieuwe wereld met een ander perspectief te betreden. Bestaat dit echt? Het is een vraag die ik het afgelopen decennium meerdere malen aan mezelf stelde? Kun je ook op deze rustige en vrije manier tot de wereld verhouden? En kan ik me zo geworteld voelen in een groep?
CYCLI
En op een gegeven moment word je er weer uitgegooid en dien je weer een nieuwe verhouding met het leven te vinden omdat een impactvolle gebeurtenis je wereld in gruzelementen gooit. Of je bent langzaam een andere kant op bewogen en je kunt de weg naar het betekenisvolle pad niet meer vinden. Je bent verdwaald. En dat is misschien wel de grootste kunst van het leven. Om dat avontuur elke keer weer met een zekere rust en verwondering aan te gaan. En zo maak je steeds weer een diepere reis in jezelf.
BETER ZICHTBAAR
Die reis in jezelf is dus bijzonder lastig. Allereerst dien je de moed te vinden om jezelf werkelijk aan te kijken. Wat wil ik? Durf je dat wat je wilt allereerst te voelen? En heb je vervolgens de moed om dat in contact met de ander te brengen? Je wordt in dat laten zien beter zichtbaar voor de ander en de wereld en kan dan ook op dat kwetsbare worden afgewezen en beoordeeld. Ik leer mijn cliënten de ‘wetten van intimiteit’. Het is een vaardigheid die ze helpt om die behoefte beter en op een authentieke manier in contact en dialoog kenbaar te maken: zowel in een persoonlijke als zakelijke context.
MEER VERBINDING
Steevast wordt er meer verbinding ervaren, ontwikkelen zich nieuwe mogelijkheden en ontstaat daarin betekenis. En voor deze manier van communiceren is dus ook moed nodig omdat je telkens weer moet kunnen omgaan met het – dreigende – oordeel of een – mogelijke – afwijzing. Met ons bewustzijn denken we in scenario’s en beelden. En we zijn meesters om scenario’s te bedenken waarin alles misgaat. En juist door dat te oefenen, word je een meester in de authentieke dialoog waarin je de behoeften van jezelf en de ander beter leert verstaan.
JEZELF WETEN IN DE OGEN VAN DE ANDER
En als je dat niet kent dan je ken je ook de diepe vervulling van plezier en betekenis onvoldoende. Je ziet en je ervaart jezelf namelijk in de ogen van de ander. Als die ander er niet zou zijn dan weet jij jezelf niet. Je gedrag en je verlangens verdwijnen in een betekenisloze ruimte: er zijn geen grenzen. Je doet iets maar het raakt niemand. En juist door de reactie van de ander te horen, te zien of te voelen – en in de reactie een grens ervaart – weet jij jezelf. De relatie is een echt spiegel. En hoe authentieker, waarachtiger en liefdevoller je bent, hoe wezenlijker en betekenisvoller de spiegelende reactie van de ander is.
IN HET KLEINE HET GROOTSE
En door vanuit die bewuste identiteit in contact met de ander te handelen, ontvouwt het betekenisvolle pad zich in het moment. Het heeft mijns inziens minder te maken met die grote vergezichten die je voor de wereld en misschien de ander wilt scheppen, maar gebeurt elke keer in het klein in die ontmoeting. Het raakt! Die ontwapende lach, de dankbaarheid voor je liefdevolle handeling, het ontwapenende en het schone als het kwetsbare en het onvolkomene wordt gedeeld. Het is klein, ervaarbaar, dankbaar, rijk en betekenisvol. En daarin zit een enorme grootsheid.
BETEKENISVOLLE STROOM
Als je beseft dat je je omgeving, je gedrag, je vaardigheden, je overtuigingen en je identiteit verschillende waterstromen zijn – die door een aandachtig, bewustvol leven met enige persoonlijke ontwikkeling en aandacht een levenswijzen worden –, dan zie je dat die stromen steeds meer bij elkaar komen. Het vormt zich tot een krachtige rivier. En die stroom zoekt zijn eigen betekenisvolle weg en vorm in de wereld. Het ontvouwt zich elke keer in het moment waarin je steeds verantwoording neemt voor je behoeftes, je wensen, je communicatie en je gedrag. Je weet niet waar je keuzes je zullen brengen, maar langzaam merk je dat dingen je steeds meer toevallen en neem je de mooiste meanderende bochten met hier en daar een waterval waar het naar beneden stort. Soms kan je niet geloven wat er op je pad komt.
MIJN LEERWEG, MIJN AANDEEL EN WAT IK DOEN
Het betekent ook dat je de obstakels in je leven niet meer uit de weggaat. Elk obstakel, elke hindernis of elke krachtige belemmerende gedachte wordt nader bekeken. Niet zozeer door het buiten jezelf te plaatsen en je bijvoorbeeld af te vragen wat de ander moet doen. Maar eerder door jezelf te vraag te stellen: wat valt hier nu te leren? En welk aandeel heb ik hier nu in? Wat zou ik op een authentieke manier anders kunnen doen? En tot welke beweging leidt dat bij de ander en mijn omgeving?
GEESTESSTROMINGEN EN DE VIERDE VORM VAN BETEKENIS
Wellicht dat deze stroom je ook bij de laatste vorm van betekenis brengt. Je zult merken dat elementen niet oplosbaar zijn. Je kijkt regelmatig in het onoplosbare. Elementen die niet kunnen en gaan veranderen. En dat is bijzonder pijnlijk. Niet alleen bij ziekte, een groot verlies et cetera. Maar je ziet ook dat de dynamieken in de wereld zich steeds in vergelijkbare patronen herhalen. En het lijden dat daarin wordt ervaren, kan niet misselijk zijn. Velen van deze mensen vinden inspiratie in een geestesstroming zoals het boeddhisme, advaita vedanta, taoïsme, soefisme et cetera. In het kijken in het onoplosbare en het lijden dat daarmee gepaard gaat, wordt een andere beweging gevonden. Een geestesstroming helpt daarbij omdat je in die 5.000 jaar oude wijsheden – die door meer dan 100 generaties is doorleefd – echt wijsheden krijgt aangereikt die helpen.
ANTWOORD
Het is bijzonder dat elke geestesstroming een vergelijkbaar pad beschrijft. Het antwoord op het lijden wordt gevonden door steeds dichter bij de levensbron te vertoeven. De verschillende geestesstromingen geven er andere namen aan: het Onnoembare, Brahman, Purusha, Prana, Manitou, Wakan Tanka, Sila, God et cetera. Kies een stroming die het beste bij je past, zou ik zeggen. Het leven ontvouwt zich spontaan volgens de natuurlijke levensstroom. Je persoonlijkheidsstructuur wordt een instrument van iets wat groter is dan jij is mijn ervaring.
WIL JE MEER ZOALS DIT?
Meld je aan en ontvang de nieuwste inspiratie!
BEST GELEZEN ARTIKELEN
ALLE COLLECTIES
