Wat is het verschil tussen een angstige reactie en een angststructuur? Waar een angstige reactie wellicht een normale en gezonde reactie op een gevaarlijk signaal kan zijn van iemand, is bij een angststructuur de angst op een ongezonde manier een onderdeel van iemand zijn persoonlijkheid geworden. Wat gebeurt er dan? Je kunt naar het gedrag kijken en naar ervaringen kijken waar dat gedrag is ontstaan. Maar je kunt ook de biologie van iemand als uitgangspunt nemen. In die blik ontstaat een andere beweging van oorzaak en gevolg. En dat opent een prachtige wereld waar veel te halen valt.
“Het oog ziet alleen wat de geest bereid is te begrijpen”
In het boek ‘Brain Energy’ wordt het wetenschappelijk bewijs ontsloten dat een disfunctionaliteit van iemand zijn gedrag het gevolg kan zijn van een slechte metabole stofwisseling. En dat diezelfde metabole stofwisseling niet alleen de bron is voor psychische stoornissen maar ook verantwoordelijk kan zijn voor fysieke ziektes als hart- en vaatziekte, diabetes type 2 en neurologische ziektes als de ziekte van Alzheimer en epilepsie.
“Veel psychische stoornissen en fysieke ziektes hebben daarmee een gemeenschappelijk pad.”
Metabole stofwisseling is het geheel van chemische processen dat in je lichaam plaatsvindt om voedsel en andere stoffen om te zetten in energie en bouwstoffen die je nodig hebt om te leven, groeien, herstellen en functioneren. Dit proces speelt een cruciale rol in zowel onze fysieke als mentale gezondheid doordat cellen niet goed functioneren als ze niet voldoende of minder effectieve energie krijgen of door interne biologische processen beschadigd raken. Vaak als gevolg van negatieve signalen uit je omgeving.
Veel psychische stoornissen en fysieke ziektes hebben daarmee een gemeenschappelijk pad. De oorzaken die dat gemeenschappelijk pad veroorzaken kunnen alleen verschillen. Wat een eenvoudige, logische en revolutionaire gedachte tegelijkertijd. Het riep bij mij allerlei vragen op.
Wat gebeurt er daarvoor? Wat gebeurt er als de energietoevoer niet goed is? Als we giftige stoffen binnenkrijgen, een virus of infectie ons lichaam binnendringt? Wat gebeurt er met onze lichamelijke en geestelijke functies als onze cellen niet optimaal functioneren? En wat gebeurt er dan in onze hersenen en in ons zenuwstelsel? En welke effect heeft dat op onze manier van waarnemen, voelen, denken en handelen in deze wereld? Welke factoren – naast onze ervaringen – hebben invloed op ons gedrag?
We komen nu bij een van de belangrijkste uitgangspunten van deze verhalenserie. In plaats van eerder opgedane ervaringen waar vaardigheden, overtuigingen, identiteit, betekenis et cetera een rol spelen, gebruik ik onze metabole stofwisseling als bron van ons gedrag. En door naar dat proces te kijken en de factoren die daar invloed op hebben, ontstaat er een nieuw spectrum van oorzaak en gevolg.
Als je van een afstand naar deze gedachte kijkt dan klinkt dat heel logisch. We hebben hormonen, neurotransmitters, enzymen, lipiden et cetera die zorgen dat we normaal functioneren. Ze zorgen dat ons hart klopt, ons spijsverteringskanaal werkt, ons bloed wordt gezuiverd et cetera. Het is veelal een automatisch proces dat autonoom buiten ons bewustzijn wordt aangestuurd. Het zorgt er ook voor dat we voelen, nadenken en bewegen. En niet alleen eerdere opgedane ervaringen, liefde, zingeving en betekenis is een bron van onze reactie. Er spelen nog 8 grote factoren een significante rol. Dat geeft een veel holistischer maar ook veel completer én tegelijkertijd complexer beeld.
In het inleidende stuk sprak ik over de balans tussen gezond en ongezond. We hebben allemaal een gezond en een ongezond deel in ons. Op dit moment bestrijdt je lichaam met kleine ontstekingen allerlei ongezonde elementen in je lichaam. En ik betoogde dat gezondheid een fysieke en geestelijke component heeft. En dat het lichaam pijn heeft uitgevonden om te vertellen als er iets aan de hand is.
De instinctieve beweging van het lichaam is om pijn te bestrijden en dreigende pijn uit de weg te gaan. Op die manier worden we vitaal en blijven we gezond. En het essentiële proces dat aan die bestrijding ten grondslag ligt, is ons metabole stofwisseling. Het heeft een effect op ons hart, onze spijsvertering, maar ook op onze hersenen. Het stuurt ook ons gedrag – dat bestaat uit een combinatie van denken, voelen, lichamelijke sensaties als zweten, misselijkheid, vermoeidheid, spierspanning, hoge hartslag en manier van handelen – aan.
Gedrag is een gevolg op een gedachte, een lichamelijke sensatie of gevoel. Vaak aangestuurd door een reactie op onze omgeving. We reageren op een instinctieve, automatische en routinematige manier. Door naar eerdere ervaringen te kijken vergroot je het bewustzijn van een cliënt in een coaching en therapie of een deelnemer aan een training. We stellen dan eerdere ervaringen en de reactie daarop centraal. Door meer bewustzijn, kennis en/of een lerende ervaring, kun je problemen, uitdagingen en zelfs trauma dragelijker maken en soms zelfs helen. Maar wat gebeurt er als we een biologisch proces als metabole stofwisseling centraal stellen?
“‘Dat je je zo goed kunt voelen’, zei ik de hele tijd. Wat een rust, ruimte, plezier en betekenis. En wat een helderheid.”
Door metabole stofwisseling als uitgangspunt te nemen kreeg ik – naast eerder opgedane ervaringen in relatie tot mijn omgeving in het verleden – beter zicht op de disfunctionele invloed van de omgeving in het hier en nu op mij. Ik zag ook dat die factoren een vuurtje onder mijn mentale uitdagingen plaatsten. Ze werden groter. Iets futiel werd een stevig vuur.
Ik vond vrij snel de motivatie om elementen in mijn leven te veranderen. En ik wist werkelijk niet wat we overkwam. “Dat je je zo goed kunt voelen”, zei ik de hele tijd. Wat een rust, ruimte, plezier en betekenis. En wat een helderheid. Al dat persoonlijke werk van de afgelopen decennia viel op ontzettend rijke grond. Ik maakte een sprong in mijn gezondheid. Het creëerde een heldere staat van zijn met een krachtige stabiele energie.
Leidde ik dan zo ongezond leven? In mijn beleving niet. Ik at veel groenten, weinig vlees, geen suiker en nauwelijks alcohol. En ik zwom bijna elke dag een kilometer, fietste regelmatig en liep een keer per week hard. En elke vrijdag zat ik bij mijn favoriete yogales. En ik ervaar nauwelijks stress. En toch gebeurde er iets bijzonders toen ik een aantal kleine maar significante wijziging in mijn leven aanbracht.
Als we naar persoonlijke ontwikkeling kijken dan kijken we vaak naar je gedragspatroon. Hoe kan ik rustiger worden, hoe kan ik beter mijn grenzen stellen, hoe ervaar ik meer verbinding, hoe ga ik om met – vroegkinderlijk – trauma et cetera. In coaching, therapie en training krijg je dan een lerende ervaring om het op een andere manier te doen. Je leert iets nieuws. Iets uit het onbewuste wordt naar het bewuste gehaald. En je gaat vervolgens oefenen. Door meer bewustzijn, die kennis en/of een lerende ervaring, kun je een klacht, probleem, uitdaging, trauma dragelijker maken en vaak zelfs helen. Logisch, adequaat, krachtig en als je veel oefent dan verandert je leven op een significante en betekenisvolle manier.
Soms reizen we naar het verleden om opgelopen en onopgelost trauma te onderzoeken. Wat destijds een normale reactie was op een abnormale situatie of gebeurtenis in je leven, neem je vaak je hele leven mee en zorgt later vaak voor problemen. Door meer bewustzijn te krijgen en veelal lichaamsgericht te werken, kun je vaak een helende beweging maken waarmee je de disfunctionaliteit kunt verminderen of zelfs helemaal helen.
“Als we metabole stofwisseling als uitgangspunt nemen dan kantelt het perspectief is mijn lerende ervaring van deze zomer. Er komt een hele reeks van elementen tevoorschijn die invloed hebben op die persoonlijke ontwikkelingsprocessen.”
Maar als we metabole stofwisseling als uitgangspunt nemen dan kantelt het perspectief is mijn lerende ervaring van deze zomer. Er komt een hele reeks van elementen tevoorschijn die invloed hebben op die persoonlijke ontwikkelingsprocessen. Je ziet hoe problemen en uitdagingen – door elementen die we vaak buiten beschouwing laten of minder aandacht geven – worden vergroot. Inderdaad hebben we die ervaringen in ons verleden inclusief mogelijk trauma, hoe we daar destijds op reageerden en welke behandeling of lerende ervaring we nodig hebben om dat te helen of om er beter mee om te leren gaan.
Maar er zijn andere elementen die ons gedrag ook stevig beïnvloeden. Sterker, je ziet mogelijk ook bronnen die ons lichaam structureel of tijdelijk niet goed mentaal of fysiek laten functioneren. En je krijgt zicht op de elementen die je bestaande uitdagingen vergroten. En in die beweging zie je ook de andere kant. Je ziet hoe minder effectief gedrag gedempt kan worden.
Het mooie is namelijk dat je tegelijkertijd ook zich krijgt op nieuwe – of een combinatie van – interventies die je kunnen helen en/of je leven veel comfortabeler kunnen maken. Simpele en kleine veranderingen die effectief en krachtig kunnen werken als ik de verhalen lees en mijn eigen ervaring als uitgangspunt neem. Mijn overtuiging is inmiddels dat juist die combinatie van interventies je problemen en uitdagingen sneller en effectiever reduceren of zelfs oplossen. Ik merkte dat als ik de metabole stofwisseling als uitgangspunt nam, ik een beter zicht kreeg om mezelf en anderen te ontwikkelen.
Laat ik wat voorbeelden geven. Als je veel ontstekingen in je lichaam hebt, je minder weerbaar bent, geeft dat ook vaak geestelijke problemen die je bestaande uitdagingen vergroten. Als je slecht slaapt dan heeft dat invloed op je metabole stofwisseling en daarmee je gedrag. En denk eens aan vrouwen die menstrueren of in de overgang zijn. Deze gebeurtenissen hebben een significante invloed op je stofwisseling en geven vaak fysieke én mentale uitdagingen. Maar misschien wel een van de meest verstorende patronen in onze samenleving is ons eet- en drinkpatroon. We eten ons letterlijk mentaal en fysiek ziek.
Toen ik die verbanden gedetailleerde en nauwkeuriger begon te leggen, snapte ik nog beter waarom we worden overvallen door een mentale en fysieke ziektegolf. We hebben allemaal wel eens een uitdaging in ons leven. Als we worden ontslagen, onze relatie uitgaat of een naast van ons wordt ziek of overlijdt. Dat is normaal. Dat hoort bij het leven. We hebben iets meer pijn en je zou kunnen zeggen dat het ongezonde deel in jou groter wordt. Die pijn dient te worden geheeld. Maar de getallen van ziekte en mentale problemen van nu zijn extreem hoog, stijgen sterk en de uitdagingen zijn niet tijdelijk en lijken veelal structureel van aard.
Ter illustratie: een 1,2 miljoen mensen in Nederland slikt antidepressiva. Ongekend. Dat betekent dat een symptoom onder controle wordt gehouden, maar de grondoorzaak veelal niet wordt aangepakt. Daarnaast hebben 1,6 miljoen mensen stress- en burn-outverschijnselen en leiden 1,5 miljoen mensen die aan niet-realistische angsten. Onze maatschappij maakt ons ziek en we weten er niet goed mee om te gaan. Ik zag afgelopen zomer ook beter hoe lastig is om daaruit te stappen omdat ik de onderliggende mentale en fysieke processen beter begrijp.
Wat is nu de oorzaak van deze problemen? Alles bestaat namelijk uit oorzaak en gevolg. Bij een mens geldt – net als bij elk ander zoogdier – dat ons gedrag in grote mate wordt bepaald door onze omgeving. Als we zieker zijn dan een aantal jaar geleden betekent dit er iets in onze omgeving is veranderd.
“Ik zag ook dat die factoren een vuurtje onder mijn mentale uitdagingen plaatsten. Ze werden groter. Iets futiel werd een stevig vuur.”
9,9 miljoen Nederlanders hebben een chronische aandoening. En dat gaat de komende jaren stijgen naar 11,4 miljoen. En als we kijken naar psychische stoornissen dan zijn de zorgen wellicht nog groter. Een periodiek onderzoek naar het geestelijk welzijn van de Nederlandse bevolking in de periode 2019-2022 (Nemesis) meldt dat 26,1% van de Nederlanders een psychische stoornis heeft en dat 10,8% van de bevolking een stemmingsprobleem heeft. Dat betekent dat meer dan 1 op de 3 Nederlanders een stevige geestelijke uitdaging kampte. Wat het nog verontrustender maakt, is dat de cijfers in het voorgaande onderzoek 10 jaar eerder 17,4% en 6,0% waren. Een stijging van respectievelijk 50% en 80%! Het is een niet op zichzelf staand feit maar een algemene trend in de Westerse wereld waarin een negatieve omgeving meer invloed op ons heeft gekregen en/of de omgeving negatiever is geworden.
De eerste stap is om goed te begrijpen dat ons stofwisselingssysteem zich constant aan de omgeving aanpast. Een simpel voorbeeld is stress. Ik gebruikte het al eerder. Als je door een lastige omgeving in een stressvolle situatie of omgeving zit dan maakt je lichaam cortisol, adrenaline, noradrenaline, glucose, endorfines en dopamine aan. Het zorgt dat je in een alerte staat van zijn komt. Het lichaam is daarmee een zeer flexibel systeem dat op zijn omgeving reageert.
“Ziekte ontstaat dus onder andere doordat een ongezonde omgeving – in het hier en nu én in ons verleden – en de daarbij behorende factoren te veel vat op ons systeem krijgt.”
Ziekte ontstaat dus onder andere doordat een ongezonde omgeving – in het hier en nu én in ons verleden – en de daarbij behorende factoren te veel vat op ons systeem krijgt. En als stress structureel en chronisch is, word je ziek. Illustratief is ook een griepepidemie waar het aanwezige influenzavirus een golf van zieke mensen veroorzaakt. Na enige tijd ebt die weer weg. Als er meer mentale problemen zijn in de samenleving dan zijn er oorzaken in onze omgeving die daartoe aanleiding geven.
Laten we terug gaan naar het biologische proces. We hebben in deze maatschappij een uitdaging waar deze factoren in onze omgeving bepaalde cellen overprikkelen en bepaalde cellen onderprikkelen. Ze functioneren daarmee minder goed waardoor er eerst kleine uitdagingen ontstaan die vervolgens kunnen uitgroeien tot grote problemen. Constant angstige, onzekere en neerslachtige gevoelens kunnen daarmee een voorbode zijn van krachtige mentale problemen en zelfs psychische stoornissen.
Een slechte levensstijl met de daarbij behorende stofwisseling zorgt ervoor dat minder effectieve elementen in je gedrag kunnen verergeren. Andersom kan een goede en gezonde levensstijl de symptomen verminderen zo bewijst ‘Brain Energy’. Soms is die levensstijl zelfs de oorzaak van je uitdagingen. Dat wist je misschien al, maar nu kun je nog sterker en gedetailleerde de relaties leggen. En ik vermoed dat een aantal van die factoren in het onbewuste zitten.
Door je metabole stofwisseling zie je niet alleen de oorzaken van je problemen, maar ook de oplossingen. Veel van de factoren die van invloed zijn op je metabole stofwisseling heb je namelijk zelf in de hand en kun je op een hele goede manier beïnvloeden. Andere oorzaken zoals een slechte genetische kaart of zwaar trauma kun je alleen maar beperken. De externe omgeving heeft dan blijvende schade aan je systeem gegeven. Maar weet dat we ongelofelijk veerkrachtig zijn en ontzettend veel kunnen leren.
Stel je hebt een loopneus en een zere keel. Dat betekent dat je je niet helemaal lekker voelt. Misschien heb je zelfs ook nog hoofdpijn, voel je je geestelijk niet optimaal en heb je een gevoel van vermoeidheid over je heen. Wat is nu de oorzaak? Wat maakt je nu ziek?
In dergelijk gevallen geldt de wet van Ockham. Dat betekent dat de meest eenvoudigste verklaring vaak ook de meest logische is. Dus de hoofdpijn wordt niet door het ene element veroorzaakt en je zere keel door een ander element. Vaak is er een grondoorzaak die beide symptomen geeft. Maar wat is dat dan? Je kan op een tochtig hoekje hebben gestaan en een griepje hebben opgelopen, maar voor hetzelfde geldt zitten er pollen in de lucht waardoor je een allergische reactie hebt. Twee verschillende oorzaken met dezelfde symptomen.
Belangrijk om te weten is dat deze symptomen vaak een gemeenschappelijke oorzaak en pad hebben, namelijk een ontsteking. Het lichaam reageert op de allergie of het influenzavirus door een ontsteking in je lichaam te veroorzaken en je een vermoeid gevoel te geven. Dat is een gezonde reactie. Je hebt de neiging om minder te bewegen waardoor het lichaam zich bezig kan houden met het bestrijden van de indringer. De juiste stoffen worden vervolgens naar de getroffen gebieden gedirigeerd om het probleem op te lossen.
Die ontsteking is een reactie die door verschillende oorzaken kan worden getriggerd maar het geeft wel dezelfde symptomen. Als je je bewust bent wat in jouw omgeving die ontsteking heeft veroorzaakt, ben je veel dichter bij een oplossing. In geval van griep geef je een neusspray, wellicht wat paracetamol of ibuprofen. En bij een allergie kun je bijvoorbeeld kijken naar antihistiaminica.
Een belangrijk punt is dat een ontsteking bij sommige mensen nauwelijks waarneembaar is. Zij functioneren goed doordat ze gezond, veerkrachtig en een sterk afweersysteem hebben. Maar bij andere mensen kan dezelfde ontsteking levensbedreigend zijn omdat ze astma of een slecht conditie hebben of broos en oud zijn.
Het betekent dat als je geen sterk afweermechanisme hebt of je hebt al een verstoring in je lichaam, het risico om iets anders te krijgen vaak groter is dan als je helemaal gezond bent. Je lichaam is al in de weer om de strijd aan te gaan met iets en als er dan iets bijkomt dan dient het op twee fronten te strijden.
De conclusie die we dan kunnen trekken is dat een simpele ontsteking – afhankelijk van de staat van zijn van iemand – dan ook verschillende symptomen kan veroorzaken. En dat de ernst van die symptomen verschilt van mens tot mens afhankelijk van zijn genetische kaart is, het onderhoud van zijn lichaam, zijn leeftijd et cetera. Sommige mensen zijn nooit ziek. Andere mensen worden door elk griepepidemie geveld. Dit noemen ze heterogeniteit: een ziekte kan verschillende gevolgen hebben op iemand zijn staat van zijn omdat ieder persoon anders in elkaar zit. Mede gebaseerd op zijn genetische kaart en ervaringen.
Een ander feit is dat als je iets onder de leden hebt, je vatbaarder bent voor andere ziekten. Dus als je wat gestrest bent, de laatste weken wat slecht hebt gegeten, je je psychische niet zo lekker voelt en je niet veel hebt bewogen, dan gaat je weerstand omlaag en heeft een virus eerder de kans om binnen te dringen en schade aan te richten. En als je bijvoorbeeld een griep hebt, wordt de kans op een longontsteking groter. Dat is een logisch en statistisch feit. Als je twee of meer ziektes of stoornissen hebt of meerdere symptomen van een ziekte of stoornis dan spreekt men van comorbiditeit.
Het toenemende risico op een andere ziekte is in dit geval bijvoorbeeld een griep die zich ontwikkelt tot een longontsteking. Veel ziektes hebben verbanden met andere ziektes. Een dergelijke relatie wordt een bi-directionele relatie genoemd. Twee ziektes beïnvloeden elkaar wederzijds.
In ‘Brain Energy’ wordt duidelijk gemaakt dat er een gemeenschappelijk pad is voor psychische ziektes: die metabole stofwisseling. En dat verschillende oorzaken – net zoals bij allergie of verkoudheid – tot een gemeenschappelijk pad leiden die zich vervolgens op verschillende manieren kan ontvouwen door het principe van heterogeniteit. In het boek wordt bijvoorbeeld het verband gelegd dat bipolaire stoornis, schizofrenie en schizo-affectieve stoornis dezelfde ziektes zijn maar dat de symptomen verschillen.
Het verontrustende is dat je niet alleen twee psychische stoornissen – een angststoornis en een depressieve stoornis – kunt hebben, maar dat een psychische stoornis vaak hand in hand gaat met andere neurologische en fysiologische ziektes, zoals obesitas, diabetes, hart- en vaatziekte, de ziekte van Alzheimer en epilepsie. Diezelfde metabole stofwisseling zorgt dus niet alleen voor mentale problemen, maar ook voor fysieke problemen.
Het betekent dat als je een psychische stoornis hebt je ook een grotere kans hebt op die fysieke ziektes. Mensen met een depressie hebben een verhoogde kans op een hartziekte, maar mensen met een hartziekte hebben een hoge kans op een depressie. En die kans neemt toe naarmate je ouder wordt doordat de ziekmakende processen – die daaraan ten grondslag liggen – zich langzaam in je lichaam opbouwen.
Je krijgt deze problemen afhankelijk van je genetische kaart, je sociale en psychologische factoren, je ervaringen in het verleden et cetera. De vraag is dus hoe jouw staat van zijn door je omgeving wordt aangeraakt? Hoe ontvouwen de signalen uit je omgeving zich in jouw lichaam? Als de omgeving gezond is, is er vaak niets aan de hand te zijn. Maar als die omgeving ziekmakend is en je wapent je er niet of onvoldoende tegen dan ontstaat er ziekte. Kortom: die stofwisseling in relatie tot je omgeving is cruciaal om je gezondheid te begrijpen. Intrigerende gedachte is het niet.
Heterogeniteit (de soorten en mate van symptomen), comorbiditeit (meerdere stoornissen) en bi-directionele relaties (de relaties tussen en de beïnvloeding van ziektes) zoals ik bij de metafoor over allergie en griep uitlegde, spelen daarbij een grote rol. Mensen hebben vaak tegelijkertijd meerdere ziektes waarin de symptomen in mate en heftigheid van mens tot mens verschillen. En die ziektes beïnvloeden elkaar en hebben daarmee onderlinge verbanden. Geen wonder dat het zo verschrikkelijk complex is.
En de vraag die nu naar bovenkomt is natuurlijk hoe dat gemeenschappelijke pad van een stofwisselingsprobleem er nu in ons dagelijks leven uitziet. Wat zijn de oorzaken van dit metabole probleem? Welk effect heeft dat op de korte termijn? En welk effect heeft dat op de lange termijn? En zijn er nu processen aan de gang die over tien of twintig jaar bij jou en mij ziekte en stoornissen gaan veroorzaken? En heb ik nu misschien al iets onder de leden?
Hoe herken ik dat ik risico loop? Hoe weet ik of ik een stofwisselingsprobleem heb? En waar ben ik dan op dat ziekmakende pad? En welke effecten voel ik nu? Het bijzondere is dat je een stofwisselingsprobleem vrij objectief kunt meten. Je hebt onder andere een metabool stofwisselingsprobleem als je drie of meer van de volgende aandoeningen hebt. In het thema ‘Voeding’ duiken we daar verder op in:
1. Verhoogde bloeddruk
2. Te hoge bloedsuikerwaarden
3. Overtollig vet rond je taille
4. Hoge triglyceriden waarden
5. Een laag HDL-cholesterolgehalte
Zoals je wellicht al weet, vergroot dit stofwisselingsprobleem de kans op diabetes type 2, obesitas, hartaanvallen en beroertes. En je kunt zelfs problemen krijgen met je nieren, zenuwen, hormonen, gewrichten, darmen, auto-immuunsysteem en zelfs kanker ontwikkelen. In het thema ‘Onbeheerst’ duiken we daar verder op in. Maar ik vraag het je nu nog een keer. Begrijp je nu ook dat die stofwisseling de oorzaak is van onze geestelijke klachten en dat het de kans op neurologische ziektes zoals de ziekte van Alzheimer en epilepsie vergroot.
“Het stofwisselingsprobleem zorgt namelijk dat je niet de energie en motivatie kunt opbrengen om die veranderingen door te voeren.”
In het verleden zou ik zeggen. Niet zeuren, daar kun je wat aan doen. Minder alcohol, minder snoepen, wat gezonder eten et cetera. En daarnaast kun je wat minder aan je computer zitten en je mobiele telefoon gebruiken. Gewoon even wat meer gaan wandelen en sporten. En als je de energie daarvoor niet kunt opbrengen dan is dat een gebrek aan discipline.
En hier gaat het dus goed fout. Waarom lukt het grote delen van de bevolking niet om die discipline op te brengen? Zijn we luier geworden? Nee, dat is niet het geval. Het stofwisselingsprobleem zorgt namelijk dat je niet de energie en motivatie kunt opbrengen om die veranderingen door te voeren. En ik rekende mijzelf daar ook onder. Totdat ik mijn eetpatroon aanpaste.
Na mijn studie deze zomer, mijn eigen ervaring en verhalen in mijn omgeving is mijn conclusie dat ons eetpatroon een van de grootste veroorzakers is van die verstoring. Je zou jezelf namelijk de volgende vragen kunnen stellen:
1. Waarom komt het dat ik op het ene moment veel energie heb en op het andere moment niets uit mijn handen komt?
2. Waarom is mijn aandacht- en concentratiespanne zo laag?
3. Hoe komt het dat ik me tussen maaltijden onrustig, emotioneel, angst of onzeker voel?
4. Wat is nu werkelijk ‘gezond’ eten?
5. En wat doet dat ‘gezonde’ eten met mij?
Jij en ik zijn letterlijk verslaafd aan een bepaalde levens- en eetstijl waardoor we een speelbal van onze omgeving zijn geworden. Het niet komen tot een oplossing is geen motivatieprobleem, maar datzelfde stofwisselingsprobleem. Als je het stofwisselingsprobleem oplost dan kom je in een nieuwe wereld en kun je je authentieker en energievoller bewegen ten opzichte van je omgeving.
En dan komt het lastige want naast eten zijn er heel veel andere factoren van invloed op de metabole stofwisseling. Allereerst heb je de leefstijlfactoren: eetpatroon – die had ik al genoemd en is in onze samenleving een hele grote destructieve –, lichaamsbeweging, roken, het gebruik van alcohol en drugs en slaappatroon. Medisch en biologisch gezien spelen de volgende factoren een belangrijke rol: hormonen, ontstekingen, genetische en epigenetische factoren en het darmmicrobioom. En dan heb je ook nog de sociale factoren: trauma, sociale omgeving, relaties, liefde, zingeving en betekenis, de mate van stress et cetera. Voor elk van deze risicofactoren kan een direct verband worden gevonden met je stofwisseling.
Er is natuurlijk niet een weg naar Rome om jezelf te helen. Wat voor mij werkte, is dat ik met mijn nieuwe eetpatroon een andere wereld betrad. Er viel een zware deken van me af. En het leek alsof de mist nog verder optrok. Er ontstond een gevoel van helderheid en een stabiele energie waardoor er weer andere elementen en wegen zich openden. Ik zou je willen adviseren om met je eten te beginnen omdat daar op een relatief eenvoudige wijze de grootste winst te behalen valt. In het thema ‘Voeding’ en ‘Energie’ kom ik daar nog uitgebreid op terug.
Wat is het onderstaande rijtje van negen factoren dat van invloed is op je stofwisseling intrigerend. Waarom? Om het de bronnen van je mentale en fysieke gezondheid laat zien. Indirect biedt het daarmee een opsomming van elementen waaruit je uitdagingen kunnen ontstaan. Het geeft daarmee een breed palet van oorzaken waardoor een groot deel van onze maatschappij mentale en fysieke problemen heeft: een maatschappij met een dynamiek die ons ziek maakt.
“Een slechte genetische kaart of het ‘overerven’ van transgenerationeel trauma waardoor je metabole stofwisseling een significante tik heeft gekregen, kun je wellicht compenseren met een supergoed eetpatroon en door veel te sporten.”
Het geeft daarmee ook zicht op hoe je voor jezelf een voedingsbodem kunt creëren om jezelf te helen en jezelf te ontwikkelen. Mijn ervaring is dat de voedingsbodem om een nieuwe lerende beweging te ontwikkelen schraler wordt. Mensen zijn onrustiger, hebben minder focus, ervaren veel energiedips en zeggen dat er onvoldoende uit hun handen komt.
Een slechte genetische kaart of het ‘overerven’ van transgenerationeel trauma waardoor je metabole stofwisseling een significante tik heeft gekregen, kun je wellicht compenseren met een supergoed eetpatroon en door veel te sporten. In ‘Brain Energy’ en in het boek dat ik bespreek bij thema ‘Voeding’ worden prachtige voorbeelden gegeven.
Wat me vervolgens opvalt, is dat therapeuten, psychologen, coaches en trainers vooral met één element bezig zijn. Veel psychologen kijken naar je sociale omgevingsfactoren nu en in je verleden om je mentale staat van zijn te verbeteren. En door het vergroten van je bewustzijn, het aanleren van een nieuwe vaardigheid door het voeren van een gesprek of een lerende ervaring, ga je je op een gezondere en vaak andere manier tot die omgeving te verhouden.
De psychiater of neuroloog zou zeggen dat er een chemische onbalans in je hoofd zit en dat je die met bijvoorbeeld medicijnen heel erg goed kunt herstellen zodat die overprikkelende en onderprikkelende cellen gecontroleerd worden.
De huisarts zou zeggen dat je slechte weerbaarheid en die grote aantallen ontstekingen ervoor zorgen dat je moe en futloos bent en dat je er met antibiotica bovenop kunt komen. Je lichaam is ziek en dient zich te herstellen. Maar wat dacht je van de diëtist, de yogi, de mindfullnesstrainer en de sportinstructeur. Hun adviezen zijn misschien wel net zo waardevol als die andere adviezen en hulpmiddelen.
En als ik dan naar mijn eigen manier van werken kijk, dan is mijn grootste focus op liefde, ervaring, betekenis en natuur. Met het leven volgens de ritme van de natuur, mijn zondagswandeling, leiderschapsreizen en mijn verleden als fanatiek sporter en expeditieklimmer, raak ik gelukkig juist die wezenlijke andere elementen aan die er ook zo toedoen. Het is voor mij een wens om die andere factoren nog meer onderdeel te maken van mijn dagelijkse begeleiding. Om zo een holistische en integrale oplossing en weg aan te bieden aan mijn cliënten en deelnemers: een cocktail van ingrediënten die hem of haar het beste past.
En mijn grootste blinde vlek en overigens ook die van de samenleving is ons eten en ons darmmicrobioom. Daar zoomde ik de afgelopen maanden stevig op in, paste ik mijn eigen levensstijl rigoureus op aan en ik onderken de prachtige effecten van die verandering.
1. GENETICA EN EPIGENETICA
Definities
Genetica is de tak van de biologie die zich onder andere bezighoudt met de studie van genen, erfelijkheid en de variatie in levende organismen. Hoe worden eigenschappen en kenmerken van ouders nu aan hun kinderen doorgegeven? Waar kun je dat vinden in hun DNA? Een vakgebied dat zich daarmee bezighoudt is de epigenetica. Dat kijkt meer naar de erfelijke verandering door naar de expressie van een gen te kijken. Hoe wordt het aangeraakt en op welke manier ontvouwt het zich dan in ons lichaam? En welke gevolgen heeft dat op onze mentale en fysieke staat van zijn? Het grote verschil met de genetica is dat in het laatste gebied het DNA niet verandert. Alleen de expressie ervan. Het onderzoekt daarmee hoe genen aan of uit kunnen worden gezet door chemische verandering. En zoals we nu gezien hebben, speelt de stofwisseling daarin een grote rol.
De grote rol van epigenetica: hoe word ik aangeraakt?
Genetica speelt over het algemeen een kleine rol bij psychische stoornissen. In een klein aantal situaties is dat wel het geval. Daarentegen spelen epigenetische factoren een grotere rol. Een negatieve omgeving levert dan een specifieke genexpressie dat een negatief effect heeft op het gedrag en het lichaam. En laat nu juist die metabole stofwisseling effect hebben op die genexpressie.
Transgenerationeel trauma
En als je dan ook nog een negatieve genetische kaart trekt omdat je ouders zwaar trauma in hun verleden hebben meegemaakt dan moet je echt aan de bak. Het trauma van je ouders kan namelijk via deze epigenetische weg worden doorgegeven. Het beïnvloedt je genexpressie door bijvoorbeeld veranderingen in stressresponsgenen. Kinderen van getraumatiseerde ouders kunnen daarmee een verhoogde gevoeligheid voor stress en psychologische problemen hebben. Zelfs zonder directe blootstelling aan het trauma.
Het is expressie en vaak omkeerbaar
Maar laten we niet vergeten dat het om expressie gaat. Als de omgeving gezond is, je een evenwichtige opvoeding krijgt en de hier beschreven factoren vooral positief zijn dan hoeft die expressie niet tot uiting te komen. Daarentegen kan een slechte metabole stofwisseling die genen op een niet effectieve manier aanraken waardoor je disfunctioneel gedrags- en stresspatronen kan laten zien. Gelukkig zijn epigenetische effecten vaak omkeerbaar zijn en kan je stofwisseling een positieve bijdrage leveren waardoor de symptomen gereduceerd kunnen worden.
2. CHEMISCHE ONBALANS
Chemische onbalans en de verbindingen
Je zou mentale problemen kunnen zien als een chemische onbalans die je dient te herstellen. Het is goed om te weten dat een chemische onbalans op een specifieke plek ook op een andere plek in je hersenen of lichaam voor een onbalans kan zorgen. Alles is met elkaar in verbinding. Zie het als een weg die is afgesloten door een autoongeluk. Vanaf die plek stopt het verkeer en iedereen wacht omdat er geen doorgang is. Op de radio krijgen het mensen het signaal dat ze beter kunnen omrijden waardoor er op andere plekken ineens verstoppingen ontstaan. Het wordt op normale wegen veel drukker. Dergelijk processen kunnen bij een chemische onbalans ook in ons hoofd optreden.
Verergeren van klachten door overprikkeling
Ook dergelijke processen spelen in onze staat van zijn. Als bijvoorbeeld je metabole stofwisseling zich herstelt dan krijgen je cellen meer energie. En cellen die overprikkeld zijn en actiever reageren dan normaal, kunnen nog heftiger reageren door een toename van energie. Het betekent dat bepaalde symptomen in je gedrag, je mentale en fysieke staat van zijn eerst erger kunnen worden alvorens ze normaliseren.
Verergeren van klachten door onderprikkeling
Een ander voorbeeld is dat als overprikkelende cellen bijvoorbeeld door medicatie worden gekalmeerd, het normale en natuurlijke systeem van de mens in de vorm van specifieke celwerking ook gekalmeerd kan worden. Het functioneert daardoor minder waardoor de problemen alleen maar erger worden.
Het risico van medicijnen
Als we zo verschrikkelijk complex in elkaar zitten en alles met elkaar verbonden is dan zijn medicijnen een grote uitdaging. Ik ben niet tegen medicijnen. De ervaring is dat ze geweldig kunnen helpen. Maar stel jezelf wel een aantal vragen. Welke onderdelen en processen in je lichaam en je hoofd worden aangeraakt? En welke bijkomende schade kan er ontstaan? Denk nog aan de metafoor van de allergie en de verkoudheid. Vergelijkbare symptomen en een andere oorzaak waarbij andere medicatie een rol speelt. En wat dacht je dan van heterogeniteit? Bij de een werkt het wel en bij de ander niet omdat niet iedereen op dezelfde manier in elkaar zit waardoor medicatie een andere werking kan hebben.
3. HORMONEN
De invloed van onze chemische boodschappers
Hormonen spelen ook een cruciale rol. Het zijn chemische boodschappers en geven signalen aan verschillende delen van ons lichaam. Ze spelen onder andere een rol bij de regulatie van groei en ontwikkeling, stofwisseling natuurlijk, stressrespons en natuurlijk je emotionele en mentale toestand. Iedereen heeft weleens gehoord van woorden als dopamine en serotonine die je stemming, je emoties en je cognitieve stand van zijn beïnvloeden.
Stress als voorbeeld
Laten we dat nog een keer doen aan de hand van dat veel voorkomend voorbeeld waar bijna 1,6 miljoen Nederlanders last van hebben: stress. Bij stress is er een omgeving die we als stressvol ervaren. Dat kan die stressvolle omgeving zijn, maar het kan ook veroorzaakt worden doordat de omgeving een signaal afgeeft dat een stressvolle beweging in je geschiedenis aanraakt. Dan is stress vooral gerelateerd aan de ervaringen in je verleden. Dat laatste zie je bijvoorbeeld bij – vroegkinderlijk – trauma, maar ook bij PTSS waarbij je een heftige stressvolle reactie krijgt op doodnormale signalen. Ook daar wordt die ervaring in het verleden aangeraakt.
Alerte staat
De toename van stress zorgt voor een toename van het stresshormoon cortisol. Het brengt ons in een alerte staat van zijn. Het is een natuurlijke overlevingsreactie op een gevaarlijke of uitdagende situatie. Het verhoogt de energievoorziening, het reduceert minder essentiële functies zoals spijsvertering en het immuunsysteem, verbetert je hersenfunctie en onderdrukt vermoeidheid. Kortom, je bent in vecht- of vluchtmodus. Niets mis mee en in korte periodes geeft het een sprong in je ontwikkeling, verhoogt het je prestaties en bereik je specifieke doelen op een eenvoudige wijze. Nice!
Het effect van een te lang hoog stressniveau
Maar als het te lang duurt dan ontstaan er allerlei problemen. Denk lichamelijk onder andere aan gewichtstoename – doordat cortisol de opslag van vetten bevordert –, verhoogde bloeddruk, verhoogde bloedsuikerspiegel en spierafbraak. En heeft een effect op je mentale staat van zijn met angstige en neerslachtig gevoelen, slaapproblemen en als het te lang duurt zorgt het ook voor verminderde cognitieve functie. Stress wordt geassocieerd met alle stofwisselingsziekten en veel psychische problemen zoals angst, gespannenheid, depressie, waanbeelden en zelfs psychose.
Andere elementen
Maar denk bij de verandering van de hormoonspiegel ook aan: rouw- en emotioneel trauma, zwangerschap, menstruatie, menopauze, slaapgebrek of de puberteit. Er zijn zoveel lichamelijke processen en gebeurtenissen die effect hebben op onze hormoonhuishouding.
4. ONTSTEKINGEN
Meer ontstekingen in ons lichaam dan ooit
Ik durf te beweren dat in een gemiddeld mens in Nederland nu meer ontstekingen leven dan een aantal decennia geleden. En dat is een makkelijke bewering omdat de cijfers die bewering onderbouwen. Een op de twee Nederlanders heeft overgewicht heeft is 1 op de 2 Nederlanders, het aantal diabetes type 2-patiënten is hoog en het aantal Nederlanders met burn-outverschijnselen heeft ligt rond de 1,6 miljoen. Dat zijn allemaal signalen dat er in het lichaam meer ontstekingen zijn.
Oorzaken
Het stresshormoon cortisol – wat van nature een ontstekingsremmende werking heeft – kan bij structureel hoge niveaus echter ontstekingen veroorzaken. Datzelfde geldt voor een hoge insulinespiegel. Een bijkomend probleem is namelijk de oxidatieve stress die ontstaat. Oxidatieve stress ontstaat wanneer er een onbalans is tussen schadelijke moleculen en de beschermende stoffen in ons lichaam die deze moleculen onschadelijk maken. Als er te veel van die schadelijke moleculen zijn en te weinig bescherming, kunnen ze schade aanrichten aan cellen en weefsels. Het lichaam reageert met een ontstekingsmechanismen om die schade te bestrijden. En een ontsteking kan weer leiden tot mentale uitdagingen, psychische stoornissen en tal van fysieke ziektes.
Je eet- en levensstijl als bron van onrust
Het betekent ook dat wellicht niet zozeer je ervaringen in het verleden een bron zijn van je onrust, maar meer je eet- en levensstijl. En dan heb ik het nog niet over het toenemende internetgebruik op mobiele telefoon en computer. We staan nagenoeg altijd aan. Heb jij weleens een relatie gelegd tussen je weerbaarheid en je mentale staat van zijn? Of op zoek geweest naar de oorzaken in je omgeving?
5. SLAAP EN NATUURLIJK RITME
Slaap en de relatie met rust, helderheid en energie
Wat is slaap toch ongelofelijk lekker. De ongekende helderheid waarmee je wakker kunt worden. Je gedachten slechts ‘bevuild’ door of ‘vervult’ van een droom die al spoedig naar de achtergrond verdwijnt, om vervolgens vanuit die ruimte en leegte een rustige, heldere en energievolle focus te krijgen op een gedachte, een project of een uitdaging. Naar die ongekende helderheid verlang ik elke keer weer aan het einde van de dag.
Slaap als medicijn
Slaap is een manier van het lichaam om zich te herstellen: een rust- en reparatiestand. Onze hersenen worden gereinigd en afvalstoffen worden afgevoerd, onze hormonale systeem wordt gereguleerd, er vindt regeneratie van weefsel en spiergroei vindt plaats, en ons immuunsysteem wordt ondersteund. Het betekent ook dat een slechte nachtrust een krachtige negatieve werking heeft op onze stofwisseling. Het lichaam kan zich onvoldoende herstellen waardoor je gedurende dag – naast vermoeidheid – uitdagingen kunt ervaren zoals een hogere stressreactie en een hogere mate van ontsteking. En slaapstoornissen hebben een relatie met depressie, angststoornis, waanbeelden en psychose.
Ritme van het leven en de natuur: circadiaans ritme
Datzelfde geldt voor het ritme waarin we leven. Ook wel het circadiaans ritme genoemd. Het hebben van een natuurlijk ritme in relatie met onze omgeving – en dan vooral de natuur – zorgt ervoor dat we een gezond slaap-waakcyclus, lichaamstemperatuur en hormoonafgifte hebben. Het verbreken van dat ritme kan problemen opleveren. Doordat er geen balans is, kunnen slaapproblemen en stemmingsproblemen ontstaan. Het verhoogt door een slechte metabole stofwisseling ook het risico op mentale en fysieke ziektes.
Leven en werken volgens het ritme van de natuur en het seizoen
Dit ritme geldt niet alleen voor een dag. Zoals ik elke maand in mijn zondagswandelingen doceer, geldt dit ook voor een heel jaar en daarmee het seizoen. Licht en voeding bepalen ons natuurlijke ritme. Met afnemend licht en dalende of stijgende temperatuur – en in het verleden ook onze manier van voeding –, verandert ook ons natuurlijke ritme. Dat hoort bij onze manier van leven. Leven volgens dat ritme geeft een natuurlijke en heldere flow aan het jaar waarin het nieuwe elke keer op een krachtige manier aan je bestaande continuïteit kan worden toegevoegd. Jij begrijpt beter hoe het creatie- en levensproces van een mens in elkaar zit in relatie met zijn omgeving. En je weet beter wanneer je iets moet ontwikkelen, in de actie moet komen en wanneer je moet rusten.
6. VOEDING
Een van de meest verstorende factoren in onze samenleving
We gaan het er nog uitgebreid over hebben in de thema’s ‘Voeding’ en ‘Energie’. Ik denk dat het een van de meest verstorende patronen in onze samenleving is. Het is vergiftigend. En misschien kijk je nu een beetje meewarig. Wat zegt ie nou? Maar wat je dagelijks eet en drinkt geeft onrust, zet je stresssysteem aan, creëert schade aan je cellen en je lichaam en vergroot daarmee de kans op mentale problemen, psychische stoornissen en fysieke ziektes. Het grootste gedeelte dat er in de supermarkt ligt, is ongezond. Het veroorzaakt mede die enorme ziektegolf die ons land de afgelopen decennia heeft overspoeld.
We weten niet hoe echte gezondheid voelt
En ik durf te beweren dat we niet weten hoe gezondheid voelt. Dat we door onze manier van voeden in een verdovende en illusoire staat van zijn leven. In een gebied dat wazig is met hersenmist en waar we niet zo goed meer kunnen waarnemen en voelen. Het vermindert daarmee de ervaring van het leven en het contact.
Eerste stap
Ik merkte dat zelf de afgelopen periode waarin ik rigoureus stopte met het eten van koolhydraten en op een ketogeen dieet overstapte. Een eetpatroon dat meer past bij onze evolutionaire achtergrond. Ik at al geen geraffineerde suiker, maar ik minderde nu ook mijn koolhydraat- en alcoholinname tot een drastisch laag niveau. En verhoogde mijn vleesconsumptie omdat het zo waardevol voor ons lichaam is.
Gezellig blijven
“Maar het leven moet toch ook een beetje leuk en gezellig blijven, Norbert”, is wat ik dan hoor. Zeker. Maar ik vraag je dan ook of je dan een echte vergelijking kan maken door ook een keer in die heldere wereld vol energie te stappen. Zeg je het dan ook nog? In hoeverre waardeer je dan meer de verbinding, de energie, de helderheid en een lichaam waar het vet drastisch afneemt? Hoeveel is dat waard? En welke psychologische principes houden je tegen om die stap te zetten? In de thema’s ‘Voeding’, ‘Energie’ en ‘Onbeheerst’ kom ik er uitgebreid op terug.
Andere blik in een andere wereld
Het voelt alsof ik een andere wereld ben gestapt. Het gevolg is dat ik met een andere blik naar mijn oude wereld kijk. Niet alleen op het gebied van coaching en training, maar ook naar mensen. Ik zie de ongezondheid en de staat van stress nog beter in het lichaam, een houding, een beweging of een blik. De ziekmakend maatschappij weerspiegelt in iemands uiterlijk, blik en gedrag.
7. VERDOVING EN VERSLAVING
Het beschermingsmechanisme verdoven
Verdoven is een van de beschermingsmechanismen als er pijn of onrust is. Het is een natuurlijke manier om pijn of dreigende pijn uit de weg te gaan. Geen wonder dat verdoving en verslaving in de maatschappij alom aanwezig is en sterk toeneemt. Denk bijvoorbeeld aan internet, WhatsApp, social media, alcohol, drugs, werk en seks.
Verslaafd aan eten
Maar je zou ook gewoon kunnen zeggen dat we verslaafd zijn aan eten met 50% van de Nederlandse bevolking die leidt aan een matige tot ernstige vorm van overgewicht. Het overgewicht lijkt misschien te maken te hebben met minder beweging. Maar niets is minder waar. En juist de verslavende werking van eten is datgene wat ons onrustig maakt, ons verdooft en minder scherp maakt.
Stoornissen op alcohol en drugs stijgen
Ook de stoornissen op alcohol en drugs maken een significante stijging door. Dat betekent dat er waarschijnlijk een grotere populatie is waar die stoornissen zich in kunnen ontwikkelen. Of er negatieve elementen zoals stress, constant aan staan et cetera die een krachtig bijdragend effect heeft op deze stoornis.
Toenemend gebruik van drugs
Kijk maar eens naar de sterke toename van het gebruik van XTC. 4% van de bevolking tussen 15 en 64 jaar gebruikte in 2020 XTC en 1,6% van diezelfde leeftijdsgroep gebruikt cocaïne. En we drinken gemiddeld 9 liter pure alcohol per jaar. Dat is gelukkig stabiel gebleven. Al is in sommige groepen ‘binge’ drinken in. We vinden drinken van alcohol doodnormaal. Ook ik. Het is zo ontzettend lekker. Maar alcohol is gewoon een giftige stof. Net als roken en geraffineerde suikers. Deze laatste twee zijn ook nog eens sterk kankerverwekkend.
De toekomst klinkt heftig
En als je kijkt naar de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk komt er een uitdagende tijd aan. Plantaardige drugs worden vervangen door synthetische drugs (synthetische opioïden zoals fentanyl en nitazenen) die krachtiger, verslavender en gevaarlijker zijn dan wat we tot nu toe hebben gemaakt. Er heerst in die landen een ongekende drugsepidemie die schadelijker en verslavender is dan ooit. Het is een vergelijkbaar proces als met overgewicht en obesitas. Die was in de Verenigde Staten ook eerder aanwezig dan bij ons. We volgen vaak de weg van die samenleving.
Pijnlijke symptomen van een zieke maatschappij
Het zijn allemaal symptomen van een maatschappij die pijn heeft en die pijn tracht te ontlopen met een enorm ongezond effect als gevolg. In het thema ‘Giftig’ zie je welke voordelen er aan verslaving zitten. Niemand wil verslaafd worden, maar er is wel een logische en begrijpelijke weg daarnaartoe. En die wordt steeds meer bewandeld. En er is ook een weg uit. En die weg begint met het omarmen van de pijn.
8. LICHAAMSBEWEGING
Wij zijn gemaakt om te wandelen
Jij en ik zijn gemaakt om te wandelen. Zo zijn we geëvolueerd. Door een klimaatverandering 6 à 7 miljoen jaar geleden verdwenen de bossen, nam de hoeveelheid voedsel af, ontstond er een toename van savanne en graslanden en waren onze voorouders genoodzaakt om zich aan te passen. Ze adapteerden door te gaan wandelen: bipedalisme. Door te wandelen, scharrelen en te verzamelen konden ze grotere afstanden afleggen en waren ze in staat om te overleven.
Grotere hersencapaciteit
En als je rechtop loopt dan heb je meer hersencapaciteit nodig. Tezamen met de vrijkomende handen, toename van interacties, het maken van gereedschappen en strategie die nodig was om te overleven, werden onze hersens nog groter. Het gevolg was dat zich krachtige cognitieve vaardigheden ontwikkelden waarin naast gereedschappen ook kunst en een complexere vorm van communicatie hun intrede deden. Ook verscheen daar dat ongelofelijke magische wat we als mens bezitten: bewustzijn.
Bewegen zit ons
Dat bewegen zit in ons. 150.000 tot 100.000 jaar geleden begonnen onze voorouders echt te wandelen en vestigden ze zich in Azië. 60.000 jaar geleden kwamen ze Europa binnen. Het is ons meest natuurlijke beweging. Vanuit dat evolutionaire perspectief begrijp je misschien beter waarom het zo goed is.
Gestopt?
En we zijn nooit gestopt. Tot nu. De laatste decennia zijn we steeds minder gaan bewegen, is achter een bureau zitten gemeengoed geworden en de vraag is hoe intensief we nog sporten. Het begin van het einde? Soms als ik door de stad loop, komt deze scene uit de tekenfilm Wall-E naar boven. Ontwikkelen we ons werkelijk die kant op?
Wandelen in de natuur is onze natuurlijk vorm van helen
Ik geloof heilig dat wandelen in de natuur met een rustige en diepe ademhaling en wat aandacht onze natuurlijke manier van helen is. Dat is dé manier waarop we als organisme echt resetten. De klap of tik die ons lichaam elke keer krijgt als we een stap zetten zorgt dat er iets bijzonders gebeurt. Zeker als je het een tijdje doet.
Het effect op onze staat van zijn
En als we minder bewegen dan heeft dat een effect op onze staat van zijn. Het zorgt niet alleen dat we dikker en vetter worden met een toenemend risico op mentale en fysieke ziektes. Het maakt ons minder sterk, minder weerbaar, we gaan slechter slapen en het roept bot- en spierverlies op. Ons metabolisme vertraagt met onder andere een vermindering aan energie als gevolg.
Onze natuurlijke staat van zijn
Wat zou er gebeuren als we een jaar lang elke dag vier uur zouden gaan wandelen? In welke staat van zijn zouden we dan terechtkomen?
9. LIEFDE, ERVARING EN BETEKENIS
Grote elementen uit het leven van de mens
Liefde, ervaringen in ons verleden – en de effecten van die ervaringen op ons gedrag en levenswijze in het heden – en hoe we daarin betekenis kunnen vinden. Het zijn grote elementen in het leven van de mens. Zeker in een samenleving zoals Nederland waar over het algemeen een hoge welvaart is. Wat doet er nu echt toe? Als ik me steeds bewuster wordt welk pad wil ik dan lopen?
Cadeau of vloek?
En dat bewustzijn is een cadeau, maar tegelijkertijd ook onze grootste tegenstander. We kunnen ons letterlijk ziek denken. Dan overkomt ons iets of we denken aan een mogelijk negatieve toekomst waardoor ons lichaam in de stress schiet en we letterlijk zelf ziekte ontwikkelen. Geen wonder dat met aandacht leven in het hier en nu – wat al die oude religies en filosofieën ons voorspiegelen – zo ongekend krachtig is en blijft. Hoe vaak leef jij in een mogelijke toekomst? Hoe vaak laat je je leiden door een disfunctioneel patroon uit je verleden? Hoe vaak ben je nog bij de gebeurtenis of persoon in je verleden?
Vier verschillende betekenissen zijn gefocust op het hier en nu
Als ik naar de verschillende vormen van betekenis kijk die ik zo de afgelopen decennia ben tegengekomen dan heb ik voor mezelf nu vier verschillende soorten gedefinieerd. En ze worden niet in de toekomst gevonden, maar ze zitten op een krachtige manier verscholen in het hier en nu. En juist door liefde, het helen van oude ervaringen en in het creëren van nieuwe vaardigheden, wordt in het hier en nu op een diep niveau betekenis geboren. En soms raken we dat even kwijt en dienen we op zoek te gaan. Maar je weet dat het pad er ligt en welke weg je dient te bewandelen. En dat gaat altijd over trouw zijn aan je eigen normen en waarden en dat in contact brengen met de ander. Daar wordt verbinding, intimiteit, liefde en die zin voor het leven geboren.
Liefde, de verbindende factor?
En ik vermoed dat liefde de factor is die alles met elkaar verbind. We zijn zoogdieren en in ons doen en laten zijn we afhankelijk van de ander. We leven langer, zijn gezonder en gelukkiger als we verbinding met de ander ervaren. Dat wist je al. En dat wordt bewezen door dit prachtige onderzoek dat al decennia duurt.
Veerkrachtig! En de ultieme verantwoordelijkheid nemen!
En jij en ik zijn ongelofelijk veerkrachtig zijn. We zijn in staat – ondanks dat enorme bewustzijn met geheugen en herinneringen – de meest verschrikkelijke dingen te boven te komen. En liefde is daar één van de grootste helende krachten. Dat we in de aanraking, de liefdevolle woorden en blikken elkaar zien en we een manier vinden om ons op een gelukkigere manier te verhouden met de omgeving. Ondanks wat is ons overkomen.
Leermeesters!
In mijn ervaring is het fijn om je te laten begeleiden door leermeesters. Wat ben ik blij om die mannen en vrouwen die al decennia in zichzelf hebben gereisd te ontmoeten. Hun littekens maken me nederig. De kunst om je daarmee te verhouden, zorgt ervoor dat ik stil word, met aandacht luister en me laat leiden. Leermeesters die daar in het donkere lijden zijn geweest, nu wellicht weer zijn en constant in zichzelf reizen om zich tot dat lijden te verhouden. En daar telkens weer een weg in vinden. Niet omdat ze een antwoord krijgen. Niet omdat het lijden zozeer verdwijnt. Dat gaat niet weg. Het transformeert vooral. De vraag verdwijnt. Ze vinden een andere manier.
Voorbeelden
Voorbeelden die een lonkend perspectief kunnen bieden door met aandacht te luisteren, gewoon te zijn, liefde te geven, die in vriendschap met je leren en je telkens weer een lerende ervaring willen geven die je uitnodigt om je op een andere manier tot de wereld te verhouden. Die mannen en vrouwen ook die zo’n prachtig talent of vermogen hebben om ons te inspireren of een nieuwe vaardigheid te leren.
Een boek waarin een stofwisselingsstoornis als bron en grondoorzaak wordt gebruikt voor psychische stoornissen en fysieke ziekten. En waarin ik in dit verhaal betoog dat er daardoor op korte termijn al mentale en fysieke uitdagingen ontstaan waardoor ons functioneren danig wordt beperkt. Dat stofwisseling een bron voor ziekte is, is geen nieuwe gedachte. Maar dat een onderdeel van onze cellen – de zogenaamde mitochondriën – een cruciale rol vervullen, is revolutionair. Als je de bron en grondoorzaak weet en je weet welke factoren daar op invloed hebben dan weet je ook wat je moet doen.
1. Koop dit boek als je je mentale en fysieke gezondheid beter wilt begrijpen. En krijg dieper zicht op wat er in jou gebeurt, bijdragende oorzaken en een weg uit de vicieuze cirkel.
2. Er is een scala van factoren die je metabole stofwisseling op een negatieve manier kunnen aanraken. Als je dit hebt gelezen dan heb je wellicht zicht gekregen op factoren in je omgeving die daarop van invloed zijn. Identificeer ze, maak ze bespreekbaar met dierbaren en onderneem vervolgens actie. Al dan niet met de behulp van een professional.
3. Kijk naar je eet- en leefpatroon. Eet zoveel mogelijk hele producten. Hiermee wordt bedoeld volwaardig en onbewerkt. Het is rijk aan natuurlijke voedingsstoffen die passen bij onze evolutionaire ontwikkeling. In de thema’s ‘Voeding’ en ‘Energie’ gaan ik er dieper op in.
4. Volg een natuurlijk ritme. Leg niet alleen je telefoon af en toe weg. Maar ga ook zonder telefoon eens in de natuur wandelen. Zonder doel. In de stilte. Gewoon dwalen en zwerven en zie waar je terechtkomt. Niet alleen is het onze natuurlijke manier om te helen. Je zult zien dat er veel meer gebeurt.
Meld je aan en ontvang de nieuwste inspiratie!
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Flow-nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2024-05-31 17:20:392025-04-18 19:01:55Flow
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Energie_nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2024-05-31 17:19:342025-01-22 20:11:47Energie
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Voeding_nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2024-05-31 17:18:572025-01-22 20:10:47Voeding
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Onbeheerst_nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2024-05-31 17:17:492025-01-22 20:10:34Onbeheerst
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Giftig_nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2024-05-31 17:15:362025-05-17 06:56:22Giftig
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Ziekte_nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2024-05-31 17:14:442025-01-22 20:09:24Ziekte
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Hart_nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2023-10-21 00:52:562025-01-09 18:13:55Hart
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Trillen-header-c.jpg
603
1119
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2023-10-21 00:51:222025-01-09 18:31:04Trillen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2024/08/Rebel_nn-scaled.jpg
1381
2560
Norbert Koopen
https://www.koopenbakker.nl/wp-content/uploads/2018/07/logo.png
Norbert Koopen2023-10-21 00:36:482025-01-10 17:35:57Rebel
GiftigOnbeheerst
Scroll naar bovenzijde
