BLOG | NORBERT KOOPEN
OP DE GRENS
30 maart 2025 – Leestijd 8 minuten
“Just leave me here and pick me up on the way back.” Onmiddellijk zie ik mijn maatje zijn sneeuwschep pakken en hij begint een gat te graven.
“De beklimming was een manier om aandacht te krijgen realiseer ik me later: kijk dit kan ik. […] Het gevoel van bijzonder willen zijn was een manier om liefde te krijgen en heeft een tijd met me meegereisd.”
Het is 2002 en ik ben op mijn eerste klimexpeditie. Samen met mijn maatje Tom, mijn latere vriend Jan, drie Limburgers en een gepensioneerde Amerikaanse onderzeebootmilitair beklimmen we de hoogste berg van Noord-Amerika in Alaska: Denali.
Onze gedeelde liefde voor de bergen, de natuur en de drive om onszelf tot het uiterste te tarten, bracht ons in Nederland samen. We gaan voor een van de zogenaamde ‘Seven Summits’ – de hoogste bergen op elk van de zeven continenten. Voor veel bergbeklimmers is hét ultieme doel om ze op hun naam te schrijven.
We bevinden ons nu op 5.950 meter vlak onder de top. We zijn dicht bij ons doel. Ik heb hiervoor een jaar lang meer dan vijf dagen per week getraind. Slechts anderhalf uur scheidt me van de top en dan kan ik zeggen dat ik misschien wel op een van de moeilijkste ‘Seven Summits’ heb gestaan.
– Het blog ‘Op de grens’ gaat onder het kader verder –
DENALI
– De ‘hoge’ of de ‘grote’ –
Denali – ook wel Mount McKinley genoemd – is een extreme berg . Niet zozeer door de hoogte (6.190 m) of de steile flanken – op de normaalroute maximaal 50 graden –, maar de noordelijke ligging vlak bij de oceaan maakt het bedwingen van de Denali extreem koud en onvoorspelbaar.
KOUD EN EXTREEM
Als ik wakker werd en ik naar mijn horloge – dat boven in mijn tent hing – keek dan gaf hij -23 graden aan. De hele binnentent was wit uitgeslagen doordat het vocht van mijn adem aan het tentdoek bevroor.
BEVRIEZINGSVERSCHIJNSELEN
En vlak voor deze topgraad moet het tussen de -30 en -35 zijn geweest: gevoelstemperatuur -60 à -70 met de ijskoude wind. Ik deed destijds een tiental seconden mijn handschoenen uit om iets te pakken en het resultaat is enkele dagen meteen zichtbaar: blaren op mijn vingertoppen door milde bevriezingsverschijnselen. En ondanks de goede veiligheid op de bergen door de aanwezigheid van Amerikaanse Rangers sterft toch elk jaar 3% van de beklimmers.
Onze Amerikaan heeft een slechte dag. Als je zo’n toppoging doet neem je onder andere je slaapzak, je bivakzak, een liter thee en je een sneeuwschep mee. Mocht er onverhoopt iets gebeuren dan kun je jezelf ingraven en overleven. Dit lijkt zo’n moment.
Als ik Tom zo zie scheppen hoor ik een stem in mij zeggen dat dit niet goed gaat. Ondanks dat ik – door de lage luchtdruk – 50% minder zuurstof inadem, weet ik diep vanbinnen dat we over een grens dreigen te gaan. Maar ik voel ook de drang om door te gaan om aan de wereld te laten zien dat ik dit heb gedaan.
Naast het gezonde avontuur, de ongelofelijke schoonheid van de natuur, de liefde voor de bergen en mijn drive om tot het uiterste te gaan, kom ik er een decennium later achter dat er ook een ongezonde drive achter deze beklimming zat.
Onbewust zocht ik de grenzen van het leven op. Misschien wel om dichter bij mijn overleden vader te zijn. De dood voelt als een bekende. En er was destijds ook een drang om bijzonder te zijn. De beklimming was een manier om aandacht te krijgen realiseer ik me later: kijk dit kan ik. Een ietwat ongezonde levenshouding om aandacht te krijgen die te maken heeft met de eerste jaren van mijn leven waarin ik door mijn moeder als bijzonder werd ervaren. Het gevoel van bijzonder willen zijn, was een manier om liefde te krijgen en heeft een tijd met me meegereisd.
– Het blog ‘Op de grens’ gaat onder het kader verder –
KLIMTEAM
– Grote avonturen op de meest bijzondere plekken –
Aan het begin van deze eeuw was ik lid van een klimteam. In het begin van mijn adolescentie had ik een enorme onrust over me en ik greep alles aan om dat tot rust te brengen. In de natuur en in afzien vond ik rust. Het onrustige gevoel werd weggedrukt of verdween omdat ik in de Alpen, de Andes, de Kaukasus of hier op de Denali met andere dingen bezig was dan in Nederland. Mijn vrienden en ik noemden het ‘buiten spelen’. Daar gleed alles van ons af.
ZWERVEN
Ik zocht ook iets. Ik zwierf over de wereld op zoek naar nieuwe dingen. Niet wetende wat. Altijd die drang naar die nieuwe cultuur, dat bijzondere gebied, die unieke ervaring of dat intrigerende perspectief. Ook dat zorgde dat de onrust er even niet was: overspoelt door de nieuwe signalen en ervaringen van de buitenwereld. En voor ik het wist stond ik ineens op de hoogste top van Noord-Amerika.
STOPPEN
Ik zei altijd tegen mijn moeder: “Het is net als autorijden. Als je goed oplet, gebeurt er niets.” Daar was natuurlijk helemaal niets van waar. Het was ronduit gevaarlijk. En ik heb echt een paar engeltjes op mijn schouder gehad. Ik stopte met die expedities toen ik mijn dochter kreeg. Ik wist dondersgoed dat voor haar het risico om zonder vader op te groeien groter was dan voor de meeste andere kinderen.
En diep vanbinnen hoor ik die stem zeggen dat we de top zullen halen, maar dat de kans op een ongeluk in de afdaling erg groot is. Met een onderkoelde en uitgeputte Amerikaan, die ik nauwelijks ken en die door de Nederlanders uit het zuiden aan het team is toegevoegd, balancerend aan een touw op een van de lastigste passages van de berg: de Denalipas. De meeste ongelukken gebeuren door vermoeidheid en een dalende concentratie in de afdaling.
Links van mij zie ik een Chileen, een Argentijn en een Spanjaard op de topgraat naar boven klimmen. Zij wel, denk ik bij mezelf. Ik volg mijn gevoel en zeg tegen Jan: “Dit gaat niet goed.” Tom blijft doorgraven en ik zie Jan nadenken. Na een tijdje valt ook bij hem het kwartje en hij besluit dat we teruggaan. Gefrustreerd komen we in het hoogste kamp aan.
“Als team heb je een taal te leren waarin je jezelf kunt laten zien. Het in contact zichtbaar maken wat er vanbinnen speelt. In het laten zien wordt de verbinding geboren en het verborgen potentieel van het team zichtbaar. En als dat zichtbaar is dan kun je de teamkwaliteiten pas echt aanspreken.”
Ik ben kwaad en later gedesillusioneerd omdat het weer slechter wordt en we niet nog een toppoging kunnen doen. En in plaats van een rustdag dalen we af naar het ‘Medical Camp’ op 4.300 meter. En daar wordt de frustratie nog groter. De komende week lijkt er geen ‘window’ van goed weer te komen en onze vlucht naar Nederland komt in het vizier. Inmiddels zitten we al meer dan 20 dagen op de berg.
Onze zuiderlingen besluiten af te dalen, op zalm te gaan vissen, naar de schietbaan te gaan en op een andere plek te genieten van de geweldige Alaskaanse natuur. Ik wil ook mee. Onze fantastische gastheer John en gastvrouw Theresa hebben een klein vliegtuigje. Voor de beklimming vlogen we al over die waanzinnige gletsjers. Ik heb dit hier wel gezien. Nog een week om in die andere waanzinnig natuur te spelen.
Tom en Jan denken er anders over. We blijven. We gaan voor de top. Dat is het doel van deze reis. We zitten gefrustreerd in onze tent. Ik nog meer dan de anderen. En dag na dag passeert kostbare tijd. En vlak voordat we naar beneden moeten, stellen Jan en Tom voor om toch nog een poging te zullen wagen.
We krijgen bijna ruzie. Maar het zal me niet gebeuren dat zij wel op de top staan en ik niet. Na een half uurtje klimmen is de frustratie weg en ben ik op de flanken aan het genieten van deze geweldige berggroep.
Via een door een Russische expeditie aangebracht touw in ‘Rescue Gulley’ klimmen we snel omhoog. Met zijn vieren slapen we een paar uurtjes in een driepersoonstent. Om daarna gelijk door te stoten naar de top: een allerlaatste poging.
Door onze goede acclimatisatie lopen we in een snel tempo en staan we op 4 juni 2002 op de top. Het is een complete ‘white out’. We zien niets. Na de verplichting van onze sponsoren Zwerfkei, Mammut, Suunto en Julbo dring ik erop aan om naar beneden te gaan. Het gevaarlijkste deel komt nu pas, weet ik.
– Het blog ‘Op de grens’ gaat onder het kader verder –
KLIMEXPEDITIE ALS METAFOOR
– Een uitvergroting van de realiteit –
De bergen worden vaak als metafoor gezien voor het beter presteren van organisaties. Je hebt een bepaald doel en dat wil je met een uitgekiende strategie bereiken. Tezamen met een goede voorbereiding (materiaal, samenstelling team en training) is dat een logische benadering. Ik zag tijdens mijn carrière die presentaties ook in allerlei managementbijeenkomsten. Heel belangrijk.
ONVOLDOENDE AANDACHT VOOR TEAMDYNAMIEK
Maar aan het meest wezenlijke wordt vaak onvoldoende aandacht besteed. En dat gaat over teamdynamiek. Het gaat namelijk nooit volgens plan. Er gebeuren altijd onverwachte dingen die stress veroorzaken. En de vraag is dan vaak hoe het team dat gaat oplossen. Ik hanteer altijd drie basisregels die je hier kunt vinden. Daarmee wordt het – verborgen – potentieel zichtbaar en op een adequate wijze aangesproken.
MOOISTE TEAMPRESTATIE
Deze beklimming is misschien wel een van mijn mooiste teamprestaties ooit en een voorbeeld van deze principes. Om in zo’n extreme situatie met de dood op de loer stevig langs die grens te navigeren. Het doorzettingsvermogen en de zorg van Tom toen ik gefrustreerd in mijn tent zat: “Hé Noko, hoe is het gozer? Hier een kopje noedels!”, het leiderschap van Jan om toch te gaan en de ethische keuze van mij. Het maakte dat we de goede beslissingen namen, omdraaiden en een aantal dagen later als enige die dag op de top van Denali stonden.
METAFOOR VOOR HET DAGELIJKS LEVEN EN DE MAATSCHAPPIJ
Als coach zie ik dat zo’n klimexpeditie een uitvergroting is van wat er in een team, in het dagelijks leven en werk gebeurt. Door de kou, het onvoorspelbare weer, het afzien en een dreigende val in de met sneeuw bedekte gletsjerspleten, komen steevast de instinctieve en automatische beschermingsmechanismen op een krachtige manier naar boven. Dat merkte ik ook tijdens latere expedities. Er is altijd een zeer stevige teamdynamiek. En daardoor ontstaan vaak de ongelukken.
Lees maar eens naar het gedetailleerde verslag van deze expeditie en krijg zicht op wat er speelt.
BESCHERMINGSMECHANISMEN
Kijk ook nu maar naar het gedrag van de mensen in de samenleving met de toenemende onzekerheid en angst: je ziet al die instinctieve beschermende patronen naar boven komen. En die bijhorende dynamiek is nauwelijks te controleren. En het lijkt steeds erger te worden.
NOG EEN KEER EEN GOED TEAMBESLUIT
Enkele jaren later overleed ik bijna toen we op de flanken van de Elbrus in Rusland overvallen werden door een storm. Toen redde de team-prestatie ons leven en wisten we met onze ervaring een halve iglo te bouwen waarin we onze tent positioneerde. 24 uur lang met zijn zessen in een driepersoontent op 5.200 meter aan het bidden – terwijl de sneeuwblokken door een enorme windvlagen uit de iglomuur werden geblazen – dat de storm ging liggen. Een scheur in onze tent en we waren dood geweest.
ZIEN WAT ER VANBINNEN SPEELT
Als team heb je een taal te leren waarin je jezelf kunt laten zien. Het in contact zichtbaar maken wat er vanbinnen speelt. In het laten zien wordt de verbinding geboren en het verborgen potentieel van het team zichtbaar. En als dat zichtbaar is dan kun je de teamkwaliteiten pas echt aanspreken. En dat is wat ik mensen en teams zo graag leer. Daar is vaak te weinig aandacht voor.
HEILIGE RUIMTE
Dan ontstaat er een bijna heilige ruimte waarin de meest onwaarschijnlijke dingen gebeuren. Niet voor niets schrijft Patanjali: “When a team dedicates itself to unselfish trust and combines instinct with boldness and effort, it is ready to climb.” Ja, dat gebeurde als ik zo terugkijk met die formidabele prestatie op Denali. Daarin kwam veel samen.
Enkele dagen later zijn we afgedaald. Een vliegtuigje haalt ons van de Kahiltna-gletsjer op. En een dag later drinken we bier in Chilkoot Charlie’s in Anchorage en voelen we ons koningen. Een dag later vliegen we naar huis.
Beschermd: De twee kanten van liefde
Er is geen samenvatting, omdat dit een beschermd bericht is.
Vloek
Ik zie een Indiaanse vrouw met oranje rozen de treincoupé binnenkomen. Ze kijkt rond. Verkopen ze nu ook al rozen…
Evolueren
Ik coach en train nu anders dan zeven jaar geleden. Het is veel kleiner, veel meer in het hier en nu en nog meer …
Wat is nu goede coaching, therapie en training?
Wat is nu goede coaching, therapie en training? Hier zijn veel studies naar gedaan en hele bibliotheken mee vol geschreven. Ik …
Maskeren
Hier moet ik naartoe, is het eerste wat ik denk als ik de trailer van de film Sing Sing zie. Mijn gedachten dwalen meteen af naar …