BLOG | NORBERT KOOPEN

DE TWEE KANTEN VAN LIEFDE

Klik op de afbeelding en luister hoe Jaap Voigt meer achtergrond bij de ‘The Wounded Healer’ geeft.

In de Griekse mythologie is Chiron een centaur – half paard, half mens – die, anders dan zijn wilde soortgenoten, bekend staat om zijn wijsheid, compassie en helende kracht. Ironisch genoeg draagt hij zelf een wond die nooit geneest. Deze paradox vormt de kern van zijn betekenis: juist in de wond schuilt de toegang tot het helende vermogen.

De wond van Chiron is geen obstakel op zijn pad – het is zijn pad. De wond vraagt omarming, wijst de richting, vormt de weg, geeft diepte aan het weten en het gevoel, maakt zacht waar anders hardheid zou ontstaan. En juist daarin ligt een essentieel besef: dat heling niet altijd betekent dat de wond verdwijnt, maar dat we er anders mee leren leven. Niet in vermijding, maar in belichaming.

Er is een bepaald moment waarop je niet langer probeert om je wond weg te werken. Waarop je je niet meer afvraagt: wanneer ben ik eindelijk heel? Maar eerder: wat leert deze wond mij op steeds een dieper niveau over wie ik werkelijk in contact met de ander en de wereld ben?

En waar Chiron uiteindelijk zijn onsterfelijkheid afstaat – om een ander te bevrijden – ligt in dat voorval voor jou en mij een grote uitnodiging besloten: dat je pas werkelijk vrij wordt als je je eigen lijden niet langer als obstakel ziet, maar als ingang. Naar zachtheid, naar verbinding en naar de diepe bron van liefde in de grond van jezelf die elke keer door de wereld wordt aangeraakt en je verbindt met iets groters.

20 april 2025 – Leestijd 14 minuten

“Ik weet nog dat ik hier een jaar geleden zat en dat het heel donker was. En als ik nu kijk dan is het licht. Met mijn bedrijf gaat het goed, mijn begeleiding is bijna elke keer raak, het schrijven is fijn en ik heb een heerlijke verbinding met mijn kinderen, met mijn familie, met mijn ex-vrouw en mijn vrienden. Het leven lacht me toe. Maar wat ik ook doe”, zeg ik met kracht tegen de begeleider en ik buig naar voren, “ik krijg die ex-geliefde niet uit mijn hoofd. Hoe ik ook mijn best doe. Het lukt me niet.”

“De woorden van de begeleiding zul je vergeten, maar mijn aanraking zal je bijblijven. In de aanraking wordt er geheeld.”

Het is stil en 25 mensen kijken me aan.

“Dat wordt een heel lang traject, Norbert”, glimlacht de begeleider een beetje smalend. Hij heeft zijn hoofd wat schuin en vervolgt meteen: “Welke berg gaan we beklimmen?”

“Passo di Gemelli”, zeg ik onmiddellijk.

“Jij kan het weten”, zegt de begeleider. “Jij bent hier de bergklimmer. Kom, we gaan wandelen.” En wenkt met z’n hoofd dat ik naar hem toe moet komen en staat op.

– Het blog ‘De twee kanten van liefde’ gaat onder het kader verder –

‘THE WOUNDED HEALER’

– Je eigen helingsproces inzetten voor de ander –

Klik op de afbeelding en luister naar de mythe van Chiron die Jaap Voigt in context plaatst.

Ik zit bij de workshop ‘The Wounded Healer’. De gewonde genezer is een begrip van Carl Jung – Zwitsers psycholoog en psychiater (1875-1961) – die beweerde dat de meeste therapeuten gewond zijn. Zij hebben net als Jung zelf een zoektocht gedaan naar die overweldig-ende ervaringen uit hun verleden – die we allemaal wel in enige mate kennen. Zij weten hoe die buiten je cognitie zich onbewust in je lichaam nestelen en daarna op de meest onverwachte manieren – in het groot of in het klein –, en veelal oncontroleerbaar naar buiten komen. En hebben daarin een helingsproces ondergaan.

ERVARING

En Jung vond dat die ervaringsgerichte weg therapeuten kan helpen in hun begeleiding. Juist daardoor worden ze goede therapeuten. Omdat ze de context en veelal het gevoel van de cliënt begrijpen. Ze weten dat ze geen oplossing kunnen aanreiken, maar dat ze een ruimte creëren waarin de cliënt – door hem of haar steeds lerende ervaringen te geven – zijn eigen helende weg in liefde kan vinden. In dat bewustzijn en leren ontstaat een betekenisvol perspectief dat zich onder hun voeten in het dagelijks leven ontvouwt.

BEWUSTZIJN EN ETHIEK

Tegelijkertijd waarschuwde hij ook dat deze ‘genezer’ bewust moet zijn van zijn eigen wonden omdat deze het therapeutische proces kan verstoren. Sterker het gevaar bestaat dat zij – veelal onbewust – hun cliënten en deelnemers gebruiken om hun eigen wonden te helen. En dat is natuurlijk niet ethisch.

VERDIEPING

Ik verdiep me verder in deze thematiek van trauma waar je natuurlijk ook – als je ervaringsgericht werkt – weer langs je eigen wonden gaat. Hoe verder je in jezelf reist en afdaalt, des te dieper en fijnmaziger je jezelf kent waardoor je de ander met steeds kleinere effectieve interventies kunt begeleiden.

SUPERVISIE

Tijdens zo’n workshop kun je ook je eigen worstelingen in een supervisie inbrengen waarna je ter plekke – ten overstaan van de hele groep – door de therapeut wordt begeleid. En op de eerste dag gooi ik mezelf er gelijk maar in. Ik weet dat je dan nog dieper in de dagen erna in zo’n korte opleiding zakt.

De begeleider en ik lopen samen rond in de kring. Het is muisstil. De anderen kijken aandachtig en ik zie ze aantekening maken. De begeleider heeft ondertussen zijn arm om mijn schouders geslagen.

We kennen elkaar al een tijdje. Ik heb de laatste jaren veel bij hem gedaan. Hij kent mijn wonden en uitdagingen. Hij zorgde ervoor dat ik liefde als energie ging voelen. En hij is een meester in het creëren van een ruimte waarin die energie gaat stromen.

Bovendien is hij een uitstekend diagnosticus. Hij kan als geen ander aan iemands lijf, taal, houding, bewegingen en gedrag zien wat zijn of haar uitdaging is. En waar de kiem van die uitdaging in zijn of haar verleden is ontstaan. Om de cliënt vervolgens met een metaforische oefening een nieuwe ervaring te geven waarin de essentie van de volgende stap op zijn pad in het klein wordt gezet. In die beleving wordt je oude gedrag gekaderd, neemt je bewustzijn toe en leer je ook iets van een nieuwe manier. Om vervolgens in je dagelijks leven met die nieuwe manier op avontuur te gaan, te experimenteren en te oefenen.

Elke keer helpt hij mij met een korte begeleiding. Hij gebruikt steevast elementen uit de taal en het leven van de cliënt om de begeleiding nog persoonlijker te maken. Bij mij dus de bergen.

Een voorbeeld!

Het is een grote sterke kerel en hij voelt als een vader voor me, zover ik dat kan weten – ik verloor als vierjarige mijn vader.

Na een rondje langs de aanwezigen stoppen we. We hebben uitzicht op een prachtige tuin. De lente is daar. En alles begint te groeien.

“Het is waarschijnlijk niet zo mooi als op die bergtop”, zegt hij. “Maar dit ziet er ook niet slecht uit hè?”

Ik knik.

“Wat zie je?”

“Een enorme schakering aan groen. Alles lijkt te stromen”, is wat ik onmiddellijk met passie zeg.

“En hoe is dat in jou?”

Ik denk even na, sluit mijn ogen en voel. Om vervolgens mijn ogen open te doen: “Ja, het stroomt ook in mij als ik daar zo naar kijk.”

“Is dat stromen van jou of van die planten?”, antwoordt hij met nog steeds zijn arm over mijn schouder. Het voelt intiem en fijn zo met hem naast me voor de groep. Ik heb er zin in en ik ben nieuwsgierig. We zijn samen op avontuur en ik heb geen idee waar het naartoe gaat.

Ik aarzel even. En zeg dan: “Van mij.”

Het is stil. De begeleider laat mijn woorden even bezinken. Hij kijkt en wacht rustig. Misschien om me nog bewuster te maken van het gevoel. Zodat het niet alleen een cognitief concept is.

Om me dan pas de ervaring en het vernieuwde inzicht te geven: “Is de liefde van die vrouw van haar of van jou?”

Ik begrijp cognitief meteen wat hij me wil vertellen. “Van mij”, zeg ik dan ook onmiddellijk. Maar ik voel het niet. Ik sluit mijn ogen en besef dat ik dit inzicht ook moet leren voelen. Daarin zit de lerende beweging weet ik. Maar het is te nieuw. Ik kan het niet thuisbrengen. Waar ik het stromen van de energie door de planten in de tuin kan voelen, associeer ik liefde met ‘voor de ander’.

Ik vind en voel het pad niet.

– Het blog ‘De twee kanten van liefde’ gaat onder het kader verder –

SYSTEMISCH PERSPECTIEF

– Hoe elementen in de eerste jaren later in je leven doorwerken –

We worden hulpeloos geboren. We kunnen niets. In de eerste jaren van je leven ontwikkel je jezelf – op zoek naar liefde, warmte en voeding – in relatie met je omgeving. Hierbij spelen het gedrag van je familie en andere belangrijke mensen in je omgeving, je plek in het gezin, de culturele normen, je geslacht, je genen en je fysieke staat van zijn een belangrijke rol. En natuurlijk je eigen ervaringen. Je vormt daarmee – in de eerste jaren van je leven – je persoonlijkheidsstructuur die je de rest van je leven als een blauwdruk meeneemt: jij en ik reageren voor een groot deel op basis van instinctieve, routinematige en automatische patronen. Een systemisch perspectief geeft zicht op de omgeving in de eerste jaren van je leven en op het gevolg op je gedrag. En hoe dat in het hier en nu met vergelijkbare signalen steeds weer wordt aangeraakt.

MIJN TRAUMA EN GEMIS ZIT MIJ IN DE WEG

In mijn gevoel van liefde zit een levensgrote ervaring toen ik vier was me in de weg. Ik heb iets onvoldoende geleerd en gevoeld. Het overlijden van mijn vader was een traumatische ervaring. Van het ene op het andere moment was hij er niet meer. Zijn laatste woorden vanaf de brancard in de gang van ons huis naar mij waren: “Papa komt terug.” Om vervolgens een uur later in de ambulance te sterven.

GEEN AFSCHEID

Ik heb ook nooit van hem afscheid kunnen nemen. Ook niet op de begrafenis. Ik was toen bij een oudtante. Destijds werd weleens gezegd dat het niet goed was voor kleine kinderen om bij zo’n verdrietige gebeurtenis te zijn. Tegenwoordig weten we wel beter.

DE GEBOORTE VAN EEN KAMELEON

Na het overlijden hield ik mijn moeder altijd in de gaten. Ik wilde niet ook haar verliezen. Altijd mijn aandacht op haar gericht. Ik werd als ware een kameleon die zich feilloos aan de wensen van mijn moeder en later van mijn omgeving aanpaste. Ik moest ‘in verbinding’ zijn.

OVERWELDIGENDE ANGST

Een mogelijk conflict gaf mij de diepe angst dat ik alleen in de wereld zou komen te staan. Die overweldigende, kinderlijke angst om niet ‘in verbinding’ te zijn met een geliefde zit op een diep niveau in mijn systeem verankerd. Een angst van een jongetje van vier dat ook zijn moeder er plotseling niet meer is. De angst dat een geliefde zomaar plotseling uit je leven verdwijnt.

DE WORSTELING MET HET GEHEUGEN VAN JE LICHAAM

Cognitief kan ik dat heel goed begrijpen en zeggen dat dat niet waar is. Maar je lichaam heeft ook een geheugen en dat laat zich niet zo makkelijk sturen. Instinctief zoekt het een manier om zich veilig te wanen en kiest dan voor zijn blauwdruk. In de aanpassing en het zorgen voor kreeg ik liefde. Als ik mezelf uitsprak kon mijn moeder dat – door haar overweldigende verdriet – er vaak niet bij hebben en ontstond er conflict. Bij mij riep dat een doodsangst op. De kinderlijke angst om alleen te zijn in de wereld en niet weten hoe het dan zou moeten overleven.

ZORGEN EN LEZEN

Ik ging onbewust voor mijn moeder zorgen: de normale beweging van het kind om een ouder te helpen. Ik werd een meester in het lezen van haar gevoel. Met mijn gedrag maakte ik haar vrolijk en werd het licht in huis. “Ik heb het verdriet met papa met jou verwerkt”, zei mijn moeder iedere keer. “Jij was altijd zo lief en vrolijk.”

HET BESTE GEGEVEN

Niet zo handig natuurlijk zou je nu kunnen denken. Maar wat wil je als je de liefde van je leven verliest en je hebt een zoon die in alles aan hem doet denken. Hoe ga je als 31-jarige vrouw – met een zoon van vier en een dochter van twee – met dat verlies om? Ik weet dat ze haar uiterste best heeft gedaan. Mijn oom zei altijd: “Als iemand in onze familie zo’n groot verlies kon dragen dan was het wel onze Annie.”

STRESS

En zo werd ik naar een plek met een enorme verantwoordelijkheid – de zorg voor mijn moeder en later ook mijn zusje – gezogen. Een plek die te groot was voor een klein kind. Het gevolg was dat ik me constant aanpaste en mijn ware zelf nauwelijks durfde te laten zien. Ik dacht dat ik dan in verbinding was en uit die staat van zijn vallen, leverde enorme stress op.

WARE LIEFDE OF ZORGEN VOOR EN AANPASSEN AAN

Later leerde ik dat de ware verbinding wordt geboren als je je ware zelf in contact met de ander brengt. In dat contact ontstaat er pas echt een diepe verbinding en voel je dat de liefde gaat stromen. Ik associeer liefde met ‘zorgen voor en aanpassen aan’. De afgelopen decennia heb ik daar mooie stappen in gezet, maar het is op een existentieel niveau in mijn lichaam nog steeds aanwezig. Ook bij de uitdaging waarvoor ik nu sta.

“Ik begin een andere vorm van liefde te ervaren.”

De begeleider geeft ook de context die ik zelf al probeer te vatten: “De liefde heeft twee kanten. Niet alleen voel je de liefde van die vrouw. Maar je voelt vooral ook je eigen liefde. Voel hoe verschrikkelijk veel liefde je in je donder hebt. Voel hoe ongelofelijk veel je van iemand kunt houden.”

“Maar…”, begin ik te sputteren. Hier zit ik niet op te wachten. Ik wil iets van een plan van aanpak en wat ik elke dag kan oefenen. En na wat gestamel zeg ik met kracht: “Ja, dat snap ik. Maar ik wil een medereiziger. Ik wil vrijen. Ik wil met iemand op ontdekkingstocht. Ik wil op avontuur!”

Ik voel dat ik mijn spieren in mijn lijf en mijn armen aanspan. Klaar om tot actie over te gaan.

Hij kijkt, wacht weer rustig, kijkt me indringend aan met zijn vriendelijke ogen vol empathie en liefde en zegt: “Voel eerst de juweel van liefde in jou.” Om daarna bijna schamperend te zeggen: “Dan komen die pareltjes vanzelf wel.”

Hij lacht weer en trekt mij even naar zich toe om zijn woorden kracht bij te zetten. Later in de opleiding zegt hij: “De woorden van de begeleiding zul je vergeten, maar mijn aanraking zal je bijblijven. In de aanraking wordt er geheeld.”

Ik geef hem een knuffel en dank hem.

Ik ga zitten. En terwijl de begeleiding door de anderen – met mijn goedkeuring – wordt nabesproken, pak ik mijn notitieboek en ga aantekening maken: de instinctieve cognitieve beweging om het beter te kunnen grijpen. Maar het lukt me niet.

“Er zit een kiem in de grond. En de aarde biedt weerstand. De kiem heeft nog niet de kracht om boven de grond te komen. In die worsteling om door de aarde te breken en aan de oppervlakte te komen, vindt het in de grond bescherming, voeding en wortelt zich. […] Het vindt vervolgens de energie vanuit die goede worteling om aan de oppervlakte te komen en de zon te voelen. En waar de aarde eerst weerstand gaf, wordt het nu een voedingsbodem. Je gaat rusten in waar je je zo mee hebt geworsteld.”

In het jaar daarna spookt de begeleiding regelmatig door mijn hoofd als ik samen met mijn dochter ben, bij mijn vrienden ben, mijn ex-geliefde op internet opzoek of als ik aan haar denk. Ik denk dan aan dat juweel en probeer het te voelen.

Het wordt – gek genoeg – steeds rustiger en stiller in mij. En ik voel steeds meer hoe ik op een diep niveau door iets groters wordt omvat. Wat een ongelofelijk geluk.

En als ik op een vroege zonnige lentedag fiets, ik de eerste warme zonnestralen op mijn huid voel en naar “Era già tutto previsto” van Riccardo Cocciante uit de film van Parthenope van Paolo Sorrentino luister, schiet het gevoel vanuit het onderbewuste plotseling krachtig in mijn lijf en verbindt het zich op een diep niveau met mijn cognitie.

Niet de woorden over de onvermijdelijkheid van een relatiebreuk en het bijhorende liefdesverdriet uit dit Italiaanse melancholische liedje van begin jaren zeventig – waarin wordt gesuggereerd dat alles inclusief ons lijden al is voorzien – raken me. Maar gek genoeg voel ik door dat liedje mijn liefde voor de Italiaanse bergen en natuur.

Als de woorden zo dramatisch worden gezongen, komen al die beelden en verhalen van de afgelopen decennia uit Italië naar boven. Ik voel de liefde voor Laghi Gemelli, Prati Parini en Baita Cernello. En ik denk aan Gemma, Fausto, Robbi, Maurizzio en Marco. En ik voel hoe gelukkig ik daar ben. “Oh, dit bedoelt mijn begeleider”, zeg ik tegen mezelf.

Ik voel een enorme liefde van binnenuit naar boven komen.

En ik zie dat het gevoel van liefde zich splitst in de liefde van de ander en van mij. Waar ik de liefde voor die prachtige vrouw wilde wegduwen omdat ik het associeerde met gemis, aanschouw ik die nu met dankbaarheid en berusting.

En het mooiste cadeau in deze enorme worsteling is dat ik meer zicht krijg op mijn eigen liefde. Waar ik dat eerst vooral met iets in mijn omgeving en dus hier met mijn ex-geliefde associeerde, zie ik nu dat iets in mijn omgeving mijn eigen liefde aanraakt. En die liefde is zo ontzettend groot en veelomvattend. Ik omarm het. Het is van mij.

En in dat besef zie ik hoe de kleinste signalen mijn gevoel van liefde aanraken. Een moeder spelend met haar dochter, de hartelijke ontvangst door mijn maatje, zijn vrouw en hun kinderen als ik onverwachts voor de deur sta en die video van die cliënt die zijn kinderen begeleidt bij voetbal.

Ik begrijp mijn tranen ook beter.

Ik raak daarmee eindelijk wat losser van haar. Ik begin een andere vorm van liefde te ervaren.

En waar ik mee worstelde wordt nu hopelijk een voedingsbodem. Op een van mijn wandelingen zou ik zeggen: “Er zit een kiem in de grond. En de aarde biedt weerstand. De kiem heeft nog niet de kracht om boven de grond te komen. In die worsteling om door de aarde te breken, vindt het in de grond bescherming, voeding en wortelt zich. De beweging en de energie is naar beneden – en bij ons naar binnen – gericht. En dat is maar goed ook. Als het te vroeg boven de grond komt dan gaat het kapot. Het vindt vervolgens de energie vanuit die goede worteling om aan de oppervlakte te komen en de zon te voelen. En waar de aarde eerst weerstand gaf, wordt het nu een voedingsbodem. Je gaat rusten in waar je je zo mee hebt geworsteld.”

En ik begrijp nu pas wat mijn begeleider me duidelijk wilde maken. Dat ik de liefde die ik bij de ander voelde en zocht eigenlijk ook voor een groot deel de liefde is die ik voor de ander voel: “Je voelt niet alleen haar, maar je voelt vooral jezelf Norbert.”

Wat een ongelofelijk cadeau om dat te kunnen voelen.

Ik schreef bovenstaande tekst drie maanden geleden. En wat er staat klopt, maar inmiddels heeft het zich verder verdiept. Onderstaande toevoeging is geen correctie, maar eerder een ontvouwing – een nieuwe laag die zichtbaar wordt doordat ik langzaam over de drempel lijk te stappen. En als ik de woorden van de Ierse priester John O’Donohue zou gebruiken: “Een kantelmoment waar de schoonheid in het innerlijke landschap steeds duidelijker wordt.”

“Op elk moment kun je jezelf afvragen: bij welke drempel sta ik nu? Waar treed ik binnen? Wat heeft mij ervan weerhouden om deze drempel over te steken?

Een drempel is geen eenvoudige grenslijn; het is een overgangsgebied dat twee verschillende gebieden, ritmes en sferen van elkaar scheidt. Het is juist een prachtige getuigenis van de volheid en de integriteit van een ervaring, één die je niet kunt passeren zonder dat je hart er diep in betrokken raakt en ontwaakt.

Het is wijs om in je eigen leven zulke sleutelmomenten te leren herkennen en erkennen; om de tijd te nemen; om alle vormen van aanwezigheid die zich daar verzamelen te voelen; om diep vanbinnen met volledige aandacht te luisteren, totdat je de innerlijke stem hoort die je naar voren roept: de tijd is gekomen om over te steken.”

Vrij vertaling van – een deel van – het begrip drempel volgens John O’Donohue dat op dit moment in dit jaargetijde zo speelt. Het nieuwe heeft zich geworteld en manifesteert zich met een ongebreidelde energie in allerlei prachtige kleine vormen in de wereld.

IN DE PRAKTIJK

– Hoe kun je dit ervaren en wat zijn de effecten? –

In de maanden na deze ontdekking oefen ik met deze manier van voelen. In de dagelijkse ontmoetingen ervaar ik een rust en verstilling in het contact. Ik ben minder met de ander bezig. Ik hoef de liefde niet te managen. Ik zie dat in contact met die ander de liefde er al is en dat het vooral mijn eigen gevoel is.

BINNENLIEFDE

Waar ik de liefde eerst vooral met de ander associeerde, ervaar ik hem nu vooral – in contact met de ander – in mezelf. Ik omarm die liefde die van binnenuit omhoogkomt. Ik ben minder snel bang voor afwijzing. Ook gemis speelt een kleinere rol, irritaties verdwijnen en er ontstaat een diep gevoel van vertrouwen.

LEIDEN DOOR SPONTANITEIT GEEFT EEN ANDER PERSPECTIEF

In dat voelen en die rust ontstaan er spontane bewegingen in het contact die vaak veel raker zijn. Immers, instinctieve bewegingen, die veelal – onbewust – met het gemis en gevoel van liefde in je verleden verbonden. Door te handelen door niet te handelen – wu wei – wordt de ontmoeting voller en begint de liefde krachtiger te stromen.

In het taoïsme zeggen ze: “Je laat je leiden door de spontane beweging van de natuur.” Ik krijg daarmee een ander perspectief op de wereld. En het opent tegelijkertijd een nieuwe wereld waarin nieuwe dynamieken ontstaan.

PROJECTIE ZIT ONS IN DE WEG

Ik dacht eerst dat mijn trauma ervoor zorgde dat ik dit niet kon ervaren. Maar ik merk dat de meeste mensen dit niet kunnen ervaren. Instinctief projecteren we – als zoogdieren met een enorm bewustzijn – de liefde op de ander: een instinctieve beweging van het menszijn.

Tezamen met een gevoel van – onbewust – gemis in je verleden ontstaan er dan lastige en negatieve relatiedynamieken. Een gemis vanuit het verleden wil dan worden opgevuld door het verlangen in het hier en nu.

DELEN EN OVERDRAGEN DOOR TE OEFENEN EN EXPERIMENTEREN

Ik wil deze ervaring van liefde natuurlijk overdragen. Het leven dan eenvoudiger en rijker wordt. Daarom schrijf ik er nu ook over. In de afgelopen maanden ben ik bezig geweest om methoden en oefeningen te vinden om dit over te dragen.

Tijdens mijn wandelingen experimenteerde ik met visualisaties. “Dit is Champions League”, zei een deelnemer op de terugkomdag van een van mijn leiderschapsreizen. Als jij – als ervaren professional die hier constant mee bezig is – er al tien maanden over doet om het te ervaren, hoelang doe ik er dan wel niet over?”

ÜBUNG MACHT DEN MEISTER

Het plotselinge verlies van mijn vader, een verdrietige en afwezige moeder en het trauma dat daaruit ontstond, werd door het plotseling verlies van een geliefde in volle hevigheid weer aangeraakt. Ik worstelde daarmee.

In die worsteling bekeek ik de ervaring van liefde met mijn geliefde – in relatie tot mijn systeem van herkomst – van uiteenlopende kanten. Omdat ik er zo bewust naar gezocht heb, zie ik de doodlopende wegen en vermoed ik dat ik anderen het sneller kan laten voelen. “Je gaat het pas zien – en in dit geval ervaren – als je het doorhebt!”, zou Johan Cruijff zeggen.

MEER CONTEXT OVER DEZE VORM VAN LIEFDE

Dit gevoel wordt ook een onderdeel van mijn leiderschapsreizen. Het sluit aan bij het ‘Natuurlijk Ritme’ waar ik vorig jaar zoveel over schreef. In deze vijfdaagse tocht zal dat gevoel – in contact met je tochtgenoten, de natuur en de beweging – in de oefeningen en de wandelingen makkelijker te ervaren zijn. Ik voel het als een helende energie.

EFFECT OP HET ERVAREN VAN BETEKENIS

Ook op drie van de vier vormen van betekenis die ik onderken heeft het effect: je gaat in het hier en nu meer betekenis ervaren. Waarom? Omdat je steeds dichter bij jezelf bent en je dat vervolgens in contact met de wereld brengt. Je ervaart meer betekenis in de ogen van de ander. En het betekenisvolle pad ontvouwt zich recht onder je voeten.