JE GEDRAG ONTRAFELEN
Jouw instinctieve en routinematige gedragingen
“Don’t take the second step
or the third,
start with the first thing,
the step you don’t want to take.”
| Leer zelf
5 à 6 minuten
| Naar meer verdieping
Plan een afspraak
JE GEDRAG ONTRAFELEN
Jouw instinctieve en routinematige gedragingen
INLEIDING
Wat is nu bepalender in ons gedrag ‘nature’ of nurture’? Dat kunnen we niet precies bepalen, maar door mensen als Bowlby, Reich, Mahler, Erikson etc. wel weten, is dat onze gezinssituatie en opvoeding een sterke invloed hebben op ons gedrag. En dat daar een soort blauwdruk ontstaat die we de rest van ons leven meenemen. En de eerste reactie die we in een contact of situatie hebben, vaak volgens deze blauwdruk is. We reageren dan vaak in automatismen en patronen.
KEUZE IN GEDRAG
Hoe zorgen we dat we een keuze hebben in ons gedrag? Om niet in ons routinematige gedrag te stappen, maar om ander gedrag te laten zien. Een mogelijkheid is om te kijken waar je gedrag is ontstaan, dat te begrijpen, om vervolgens in het hier en nu ander gedrag te laten zien als het automatisme in werk dreigt te gaan. Hoe achterhaal je nu waar specifiek gedrag is ontstaan? Een beproefde methode is om onderstaande cirkel te doorlopen en daarmee je patroon te ontrafelen.
Figuur: Ontstaanswijze van je automatismen en patronen en het effect op je gedrag in het hier en nu.
– Klik voor meer inspiratie over gedragspatronen. Tekst ‘Automatismen en patronen’ gaat onder de afbeeldingen verder –
HERHALEND GEDRAG EN UITSTAPPEN
Het bijzondere van onze automatismen en patronen is dat we onze genomen besluiten bevestigd krijgen – de laatste drie stappen in de cirkel. We komen dan vaak in dezelfde situatie terecht of hebben hetzelfde rotgevoel. Je hebt bijvoorbeeld het gevoel dat je de dingen het beste in je eentje kan doen en elke keer word je door je omgeving daarin bevestigd. Met als gevolg dat je het blijft doen terwijl er ook een andere weg ligt. Vaak ben je door je eigen gedrag de aanstichter van die bevestiging. Hoe stap je nu uit een dergelijk patroon? Kijk eens naar de cirkel om jouw gedrag of patroon te ontrafelen.
PLAN DIRECT EEN VRIJBLIJVEND KENNISMAKINGSGESPREK
UIT DE CIRKEL STAPPEN
Een voorbeeld
De eerste stap is dat je bewust bent dat je huidig gedrag vaak gekoppeld is aan je verleden. Volg onderstaande stappen, koppel je huidig gedrag aan je verleden, herken het patroon en maak een andere keuze als je voor een vergelijkbare situatie staat. Je stapt daarmee uit de cirkel.
ERVARING
‘De moeder vertelt het meisje dat ze van de kleine stad naar de grote stad gaan verhuizen. De mededeling komt uit de lucht vallen. Hoe moet dat op school en met haar beste vriendin? De bodem is onder haar weggeslagen. Haar maag draait om. Ze is ontroostbaar.’
In je vroege jeugd hebben gebeurtenissen een grote invloed op je gedrag. Het is meestal een serie van gebeurtenissen die het gedrag beïnvloeden. Het mooiste is om naar de vroegste herinneringen te gaan, waar een (onbewust) besluit is genomen. Dat kunnen heftige gebeurtenissen zijn, maar soms was het een kleine gebeurtenis die verbaal of non-verbaal overdonderend overkwam bij het kind.
INTERPRETATIE
‘Zelfs haar moeder kan haar niet beschermen.’, is de eerste gedachte die in haar opkomt. ‘Ik kan het beste de dingen in mijn eentje doen en op mezelf vertrouwen.’
Ons geheugen is subjectief. Herinneringen hoeven niet chronologisch te zijn en gebeurtenissen kunnen worden gecombineerd. De één onthoudt het dus anders dan de ander. De vraag is dan hoe dat kleine kind de gebeurtenis heeft geïnterpreteerd. Wat voelt hij of zij? Welke gedachten, lichamelijke sensaties en emotie maken die ervaring bij dat kind los. En belangrijker welke beweging vloeit voort uit het deze drie-eenheid.
CONCLUSIE
‘Het wonen in de grote stad is een stuk minder leuk. Het meisje is bedrukt. Vroeger speelde ze buiten met haar beste vriendin. Nu speelt ze alleen binnenshuis. De interpretatie die ze in de kleine stad maakte, wordt een stevige conclusie. Ze mist haar vriendin. Elke avond ligt ze te huilen in bed. Vertrouw alleen op jezelf, doe de dingen in je eentje en bind je niet te veel aan vriendinnen. Het kan zomaar over zijn.’
Die specifieke gebeurtenis zet de toon, maar in de loop van de tijd vangt het kind meestal subjectieve signalen op of zijn er andere gebeurtenissen die de interpretatie vaak bevestigen. De interpretatie wordt daarmee vastgezet en voor hem of haar een waarheid.
OVERTUIGING
‘Je moet niet te veel afhankelijk zijn want dat doet alleen maar pijn.’
Een overtuiging is het venster waardoor we naar de wereld kijken. Het bepaalt mede onze normen, waarden en ons dagelijks handelen. Dit patroon wordt een onderdeel van onze blauwdruk.
BESLUIT
‘Je kan de dingen het beste in je eentje doen.’
Onbewust is er dus een besluit genomen. Een besluit dat op een verborgen manier in de vorm van een algoritme in ons verankerd zit. Als we een specifieke combinatie van gedachten, lichamelijke sensaties en een emoties voelen zullen we dit gedrag oproepen. Dat heeft destijds gewerkt en nu dus ook.
GEDRAG
‘Op haar werk regelt ze de dingen goed. Ze laat nooit het achterste van haar tong zien en ze heeft een soort harnas om haar heen waardoor ze onkwetsbaar lijkt. Samenwerken is lastig en als het erop aankomt gaat ze vooral haar eigen gang en doet wat zij belangrijk vindt.’
Als in het hedendaagse leven zich dus een situatie met dezelfde combinatie van gevoelens, lichamelijke sensaties en gedachten voordoet, dan schakelen we automatisch ons aangeleerde gedrag in. Ons eerste antwoord op hoe we het thuis hebben aangetroffen. Er zitten prachtige talenten, vaardigheden en capaciteiten in verscholen. In bovenstaand voorbeeld zijn onafhankelijkheid, sterk, veel kunnen dragen en makkelijk dingen kunnen regelen capaciteiten die in het gedrag opgesloten zitten, maar het kan ons ook beperken.
REACTIE
‘Ze werkt hard en regelt de dingen goed. Maar ze is som niet te peilen en op cruciale momenten gaat ze haar eigen gang en overlegt ze nauwelijks met ons’, is wat ze terugkrijgt van haar manager en collega’s. Ze vinden het lastig om met haar samen te werken.
Doordat ze zich niet bewust is van haar gedrag, komt ze regelmatig in dezelfde situatie terecht. Collega’s vinden het lastig om met haar samen te werken en ze doet het veelal in haar eentje. Ze creëert daarmee een situatie die vergelijkbaar is aan vroeger. Wat je in de praktijk vaak ziet gebeuren, is dat je een werksituatie die vergelijkbaar is met je gezinsdynamiek van vroeger aantrekkelijk vindt. Dan kan je je favoriete rol spelen en daar voel je je toe aangetrokken.
EFFECT OP JOU
‘Zie je wel. Je kan het beter in je eentje doen dan met anderen. Dan gaan de dingen sneller en makkelijker.’
Doordat ze niet bewust is van haar gedrag, komt ze regelmatig in dezelfde situatie terecht en heeft ze datzelfde vervelende gevoel van vroeger. Ze heeft niet in de gaten dat ze juist de aanstichtster is van dat gedrag en dat het gedrag haar besluit bevestigt met het gevolg dat ze de strategie verder blijft volgen.
VRIJHEID – UIT DE CIRKEL STAPPEN
Stap 1 – Voelen en begrijpen
Vrijheid ontstaat dus als je weet dat je gedrag in het heden vaak gekoppeld is aan gedrag in het verleden. De vrouw in bovenstaand voorbeeld voelt aan haar gedachten, emoties en lichamelijke sensaties dat ze het weer in haar eentje wil gaan doen. En ze weet inmiddels wat het effect is op de ander en het gevoel wat ze daarvan krijgt.
Stap 2 – Nieuwe beweging
Als ze dat ziet, voelt en begrijpt, is het makkelijker om nu een andere beweging te maken. Bijvoorbeeld door even stil te staan een pas op de plaats te maken en juist de ander op te zoeken of om hulp te vragen. En dat is heel moeilijk. Je bevindt je dan op nieuw terrein. Als ze het eenmaal met vallen en opstaan geprobeerd heeft, zal ze merken dat haar omgeving anders gaat reageren. Ze stapt daarmee uit het patroon en uit de cirkel.
